Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
часть (массы, количества, пространства, времени и т. п.)
виçĕ пайĕнчен пĕр пайĕ — третья часть
пӳртĕн пĕр пайĕ — часть дома
тоннăн вуннăмĕш пайĕ — центнер — десятая часть тонны — центнер
чĕрĕк пайĕ — четверть, четвертая часть чего-л.

2.
доля
май пая ăна парăр — отдайте мою долю ему
пĕр тан пайсене уйăр — делить на равные доли
Ху пайна пăрахса, çын пайĕ хыççăн ан кай. — посл. Не гоняйся за чужой долей, бросив свою.

3.
порция (пищи)
пĕр пай аш — порция мяса
ку кам пайĕ? — чья это порция?

4.
пай

паевой
пай укçи — паевой взнос
пая кĕр — войти в пай
пая кĕрт — принять в пай
пая кĕрсе — на паях

5.
деталь, часть
машина пайĕ — деталь машины
запас пайсем — запасные части
трактор пайĕсем — тракторные детали
хатĕр пай — готовая деталь
ӳт-пӳ пайĕсем — части тела

6.
часть, раздел (напр. книги)
отделение (напр. концерта)
действие (напр. пьесы)

7.
отдел, сектор, секция, часть
атă-пушмак пайĕ — секция обуви (в магазине)
вĕренӳ пайĕ — учебная часть
кадрсен пайĕ — отдел кадров
çырусен пайĕ — отдел писем
çутĕç пайĕ — отдел народного образования
пай заведующийĕ — заведующий отделом

◊
вăрă пайĕ — бот. семядоля
пуплев пайĕсем — грам. части речи
пай ураллисем — зоол. членистоногие

II. уст.
иней, изморозь

III. межд.
ба
пай, ура çине те тăраймасть — ба, он даже не может встать на ноги
пай-пай-пай — усил. от пай III.
пай-пай-пай, вăл куна пĕлмест иккен — ба он, оказывается, этого не знает

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

син.: валĕ
доля, том
удел, ку кĕнекере пиллĕк пай — в этой книге 5 томов
ĕçнине ĕçнĕ, çухатнине çухатнă — (свое имущество) он частично пропил, частично растратил

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

восклицание удивления. Орау. Пай-пай-пай! (удивление). Бр. п. водку 18. Пай! хайхи çур улпут ури çинче тăраймасть. КС. Пай-пай-пай! Ib. Пай, çулĕ ку пулмарĕ пулмалла!

часть. БАБ. Виç пайĕнчен пĕр пайне çиме пар, икĕ пайне сутма пар (о хлебе. Моленье ӳчӳк). Çĕн-Кипек. Ал татмалла вылянă чухне, пурте, кам выляс тиекен, икĕ пай çине (на 2 части) уйăрса тăраççĕ. N. Ко (= ку) ним тума пĕлмерĕ, тет. Йăпăр-япăр кăсинчен çĕçĕ кăларчĕ, тет те, лашана пай туса утса ячĕ, тет, сапор орлă, хăй ухса выртрĕ, тет, лупас тӳпине. || Доля. СТИК. Ку, сан пай-и манăн-и? Эта твоя доля или моя! Альш. Ку таврари пур пулăлă кӳлĕсене, унтан тата Сӳнтĕкрен пуçласа Пушча çитиччен Сĕвене, Этремене те, çав Сатик (имя татарина) кайса илет те хыснаран, унтан вара Элшелсем, Мертлĕсем пулăçăсем пĕр аллă-утмăлшар тенкĕлĕх пай кĕреççе. Хакне кӳллине кура кĕреççĕ-тĕр. Кусем вара хăйсем тата атмапа мĕнпе тытма кĕрес тиекенсене пĕр-икĕ тенкĕлĕх пай кӳртеççĕ. П.-Пинер. Ху пайна пăрахса, çын пайĕ хыççăн ан чуп. (Послов.). Юрк. Ашшĕпе амăшĕ вилсен, çак вилнĕ çын тенĕ çын, хăйĕн пиччĕшĕсем патне вырăсла çыру çырса ярса, ашшĕпе амашĕнчен юлнă япаласенчен хăне валли пай уйăрса пама ыйтат. Ib. Хăрпа пĕрле юнашар тăрса ни суха сухаламаст, ни утă çулмаст, ни авăн çапмаст, нимĕн тумаст, мĕшĕн ăна, вилнĕ çынна, кăлăхах пай парас. N. Пĕр юман икĕ пая тухрĕ. Манит çурă ун пайне тӳлерĕмĕр. N. Ку хута икĕ пай тӳлесе илмеле пулсан та, ан çилен || Порция (напр., мяса и пр.). СПВВ. ТА. Пай = аш. N. Атя, çак пăлана çурмаран уйăрар, вара, эпĕ малтан хам пая çисе пĕтерсессĕн, эпĕ сана çийĕп, эпĕ малтан пĕтерсессĕн, эпĕ сана çийĕп(?). || Мера земли Шибач. Пĕр пай пусăк ана (целая десятина). N. Пай, цлощадь земли = 10×100 и 10×120 саж. Питушк. Пай, часть лугов (çаран). N. Ху ятпайна вахăтлă кăтартмарĕç.

неизв. сл. Синьял. Шăнкăр шăнкăр туй килет, укашка витĕр пай туртат. (Кăмакаран кăвар кăларни). Собр. Шăнкăр шăнкăр туй килĕ, чӳрече умне пай ларĕ. (Чӳречене пас тытни). Ib. Катаран пăхрăм — ката вăрман, патне пытăм пай вăрман. (Тĕтре тытни).

, имя человека. Байгл. Пай и Кăлаç, основатели с. Байглычева.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

сущ.муж., множ. пай
пай, валĕ; вносить плату паями пайăн-пайăн тӳле

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

пай, вале, тӳпе.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

м. валĕ, пай, тӳпе; получить свой пай ху тӳпӳне ил; принять в пай пая кĕрт; ◇ на паях пая кĕрсе.

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

пай; кооперативный пай кооперативри пай; пай земли пай çĕрĕ; на паях пая кĕрсе

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

бүлек, бүлем

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[paj]
parto, fako, porcio, detalo
сана пĕр пай паратпăр — ni donos al vi parton
виçĕ пайĕнчен пĕр пайĕ — triono
саппас пайсем — krompecoj, vicpecoj
концерт пайĕ — parto de koncerto
пуплев пайĕсем — vortospeco
пĕр тан пайсем çине уйăр — dividi je egalaj partoj
пайла — dividi
пайлан — dividiĝi

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«доля», «часть», «пай»; азерб., туркм., тур. пай «доля», «часть», «порция», «пай»; кирг., казах., к. калп., ног., башк., тат., уйг., хак. пайпайла «делить на паи, доли», «распределять», «раздавать». Слово тюркское; русские заимствовали его из тюркских языков; некоторые тюркские языки для обозначения кооперативного пайка сами в свою очередь заимствовали из русск. яз.

Федотовăн «Тĕне кĕмен чăвашсен ячĕсем» словарĕ

яз. и. ч. Пай и Кăлаç, основатели с. Байглычева (Ашм. Сл. IX, 66) < тат. м. и. Байкылыч Байгылыч (Бай + кылыч (Сат. ТИС, 41)). Тюрк. м. и. Бай со значениями "господин; хозяин; богатырь", перен. "гость" (Гаф. ИИ, 131) часто выступает в качестве компонента сложносоставных личных имен > мар. м. и. Бай (Черн. СМЛИ, 86).

Çавăн пекех пăхăр: