Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
похожий на кого-что-л., подобный кому-чему-л.
такой, как
такой же, как

похоже на кого-что-л., подобно кому-чему-л.
так же, как

пĕр пек —
1) одинаковый, равный
пĕр пек пайсене пайла — разделить на равные части
2) одинаково, равно
пĕр пек тумлан — одеваться одинаково

манăн пальто санăнни пек — у меня пальто как у тебя
эсĕ ун пекех — ты такой же, как он
кайăкăнни пек çунатсем пулсан, вĕçĕттĕм те кайăттăм — фольк. если бы у меня были крылья, как у птицы, я улетел бы

2.
как будто, вроде, кажется
словно прост.
пуйăс каять пек — поезд как будто идет
вăл хулана каяс пек каларĕ — он сказал, что, вроде, поедет в город

3.
около, приблизительно, почти
пĕр эрне пек ĕçлер — мы поработаем около недели
пĕр уйăх пек иртсен — по прошествии приблизительно месяца
пурте пекех — почти все
ĕмĕрлĕхе тенĕ пек — почти навеки

4.
в сочет. с предыдущим гл. в форме на -ам (-ем) и последующим гл. ту выражает притворное действие:
çырам пек ту — притвориться пишущим
каям пек турĕ — он сделал вид, что пошел

◊
тем пек — чрезвычайно, очень
тем пек каяс килет — очень хочется поехать

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

как, будто
словно  
подобно тому как
похоже
одинаковый
с
çарăк çын пуçĕ пек — репа с человеческую голову
пĕри урапа çинче лашана хăвалас пек тăрать — а один стоит на телеге, готовый погнать лошадь
çăтса йарас пек тăраççĕ — словно готовы (вас) проглоить  
ытах илес пек пулсан — если те очень уж хотят (ее) взять...
мана капла туни аван мар пек — мне подобный поступок кажется нехорошим  
кайакан пек, кайакан пекки, кайакан пекскер — похожий на идущего
чăвашăн ун пек йăла çук — а у чуваш подобного обычая нет
вилес пек выртать — лежит при смерти

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

подр. звуку при вонзании, Отсюда: пеклеттер.

(_пэ_к), подобно, как. Янтик. Сан карчăку арăм пек те марччĕ у! тек темĕскер-те-пĕр калаçатчĕ санпа. N. † Шур чĕр çитти юр пекех, пасарта та пур пекех. Вир-ял. † Кил-карти варинче çаврака кӳлĕ, пур пек ырă пулă пуçтарăннă. Изамб. Т. Китăн пулăнни пек сасси çук. Холера. Халер чирĕ унта пирти пек пĕр сарăлса, пĕр пĕтсе пымасть (постоянно). Лашм. † Кайăк пек çунатăм пулсан... Якейк. Онăн пек, салтакăн пек, маþайăн пек («н» твердое). Регули. Он пек ташлать. N. Вĕсем пек крапаллă (так!) коляскăна кӳлĕнеççе те, çынсем лартса турттарса çӳреççĕ. Регули 1254. Хăва ул пекех мана йоратать. Ib. 1255. Эреке пек шăрш кĕрет. N. Эп этеме шăна пек теп (сравниваю с мухой). Альш. Вĕсем ĕлĕк лерелли тури чăвашсем пекрехех тумланнă иккен. N. Вĕсен пек, санăн пек. ГТТ. Ялта ял пек пулас, тет, çын çинче çын пек пулас, тет (чувашин). || Как будто, точно, вроде, кажется. N. Тухăр кӳлĕр турă утра, çула тухсан хăвармас мĕн, килĕр пуççапар кил-йышине, килес çулччен манас пек. (Испорчена?). Орау. Вăл çав кĕнекесем айĕнче выртатчĕ пек-çке мана (кажется, как будто лежала). N. Парăнтарас пек калаçаç та-ха... Говорят, что победят, но... Капк. Ман хыçра эсĕр пек астурăм эпĕ. Ерк. 52. Сухатӳне килнĕ пек чух пĕре чуптарас, пухха йĕри-тавра ăмăртса кустарас. ТХКА. 47. Пирĕн ял аслă вăрман варринче пекех ларать. N. Çырăва çырма тытăниччен темĕн чухлĕ çырас пекчĕ. Регули 119. Тивес пекех пычĕ мана. N. Пурри пур та, анчах вĕсем пушă ларнă пек лараççĕ. Орау. Ăна леш кĕнекесем айĕнче выртнă пек астăвап-çке эп. Альш. † Шурă чăхă çăмарта тăват-çке, чĕпписен уссисене курас пек. Пире атте-анне çуратнă, пирĕн уссăмăрсене курас пек. N. Йĕке хӳре хăй вăйлă пек пулса: юрĕ, качча илĕп, тенĕ. Бгтр. Ку йомăç пăхам пек турĕ, тет. Регули 169. Вăл халь килнĕ пек. Ib. 249. Ĕçлемен пек корнать. Чăв. й. пур. 32°. Пĕр вăхăтра Ахтапанта, пасарта хăне кирлĕ пек пилĕк çын чĕннĕ. ЧС. Анне манран: Çеркей, вут пăртак чарăннă пек-и-ха? тесе ытрĕ. N. Атте-анне ӳстерчĕ юратса, ĕмĕр пĕр хуйхăсăр ирттерес пек N. Вăл каççине кăшт пĕлĕтлĕрех пекчĕ. Нюш-к. Эп паян суха тăвам пек турăм (если про З-е лицо, то: тăвнă пек). Изамб. Т. Эпĕ кĕтӳçĕрен ыйтăрăм та, ул мана: пурте (лошади) тавăрăнчăç пек, терĕ. Альш. Малтан тухса кайнă хĕрсене, тухса кайнăшăн пек пулса, мăшкăласа калаççĕ (поют). Кан. Ман шутпа капла туни тĕрĕс мар пек. Чăв. й. пур. 6°. Мана капла туни аван мар пек. Истор. Трупасем кăшкăртса мĕн юлнă пек халăха пурне те пĕр çĕре пухнă. Янш.-Норв. Тусĕ хурласан та, мухтасан та, лешсем ытах илес пек пулсан (захотят), хĕрĕ ашшĕсенчен: хĕрне кăçал паратна? тесе ыйтса пăхаççĕ. || «Можно». ППТ. Кун каçалла кайсан, тепĕр кунне тăваççĕ; ĕлкрес (= ĕлкĕрес) пек пулсан, çав кунах тăваççĕ. N Вăрлăха ăшă çĕрте тытсан, пĕр-икĕ эрне хушшинче шăтас пек вăрă пур те шатса тухать. || «Почти». Чхейп. Юмăçа кашни кун кайнă пек кайнă. К.-Кушки. Пĕчĕкçĕ лаша турă лаша, халĕ туртас пек тăра-çке (= тăрать-çке), аппаçăмах Насти пур, халĕ каяс пек тăра-çке. N. Куллен янă пек яр. Посылай почти ежедневно. N. Икĕшне те пĕр кунта илнĕ пекех илтĕм (получил почти в один день). N. Илене кашнă кон пекех коратпăр. N. Çиçĕм те унтан пĕр-ик утăмран пек çеç çиçе пуçларĕ. Бес. на м. г. Ак тата çамрăк ачасем хĕлле уллахра, çула урамра, уйра çĕр каçиччен пекех выляса ашкăнса çӳреççĕ. Вишн. 63. Ачасем пур те пекех вар-виттипе аптраса вилеççĕ. Янш.-Норв. Кăсем ун чухне виççĕшĕ çĕрте тăраççĕ, пĕри урапа çинче лашана хăвалас пек тăрать. Турх. Туртмастăп пекех пулсан та (хотя почти не курю)... Бес. чув. 9. Эпĕ анкарти тӳрлетес тетĕп, тата ав кăмака та ишĕлес пек тăрать. Дик. леб. 40. Хĕвелĕн пĕр хĕрри ĕнтĕ тинĕсе перĕнес пекех тăрать. || «Около, приблизительно». Тогаево. Вăлсем пĕр эрне пĕк ĕçлесен, эпир пиччепе вăлсем ĕçленине пăхма карăмăр. Ст. Яха-к. Ун чухне çиме çитмен çынсем те... пĕр-ик витре пек пулсан та, сăра тăваççĕ. (Çăварни). Альш. Амăшĕсем вĕсене пĕр çичĕ-сакăр витре пек çăра-сăра, лайăх сăра лартса параççĕ. Ib. Хуçа вара хĕрсене çав хисепе тунăшăн килĕнчен тухса кайнă чухне пĕр пилĕк пус пек, вунă пус пек укçа парать. N. Вăрçăран 5 çухрăм пек тăратпăр.

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[pek/bek]
simila, kvazaŭ
пĕр пек — egala, samgranda
эс(ĕ) ун пекех — vi estas simila kiel li (ŝi)
тимĕр пек — fersimile
кун пекки тĕлĕкре те тĕлленмен — tion ĉi mi eĉ ne sonĝis

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, диал. кап «как»; «подобный», «подобно»; пекки «подобный»; тат. кебек, башк. кеӳек, МК киб, узб. каби, азерб., туркм. кими, МНХ бекин, тур. гиби, чаг. кэби «как», «словно» «подобно»; тефс. ХII-ХIII вв. кӓби и бики ~ биги. По свидетельству Дени, в древнетурецком языке безразлично употребляли гиби и биги (Grammaire § 886). Происходит от кеп (алт., ойр., ног.), кап «форма», «модель», «подобие»; ср. хак. кип, тув. хеп «форма», «шаблон»; ср. монг. кеб, хэв, бур.-монг. хэб «форма», «модель», «образец»; в чув. перестановка звуков: пек, а в сунд. говоре уцелело без перестановки кап || гап. В тюркских языках параллельно с каби, гиби, кебек и др. имеется семантически родственная чувашскому пек частица или аффикс уподобления: др. тюрк. -мӓг, тур. -тек, -дек, узб. -дай, -дек «как», «подобно»; тув. хар дег (чув. юр пек) «как снег»; тур. чичек тек (чув. чечек пек) «как цветок». Хотя чув. пек и тюрк. -тек и -дек по синтаксическому употреблению совпадают и хотя в тюркских языках п и т чередуются, но всё же этимологически они не родственны. По Дени, -тек, -дек восходят к тенг || денг «равный», «одинаковый» (Grammaire § 930).

Çавăн пекех пăхăр: