Шырав: сăхă

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. (сăх)

1.
насечка, метка, зарубка (напр. топором при нумерации бревен сруба)
сăхă ту — метить бревна

2. рел.
крестное знамение
сăхăха яр — усердно креститься

II. (сăх)

1.
жадный, алчный, ненасытный
сăхă çын — жадный человек
Сăхă йытта — вари пашалу. — посл. Жадной собаке обжечься бы горячей лепешкой .

2.
кровожадный
сăхă тăшман — кровожадный враг

III.

1.
не скользкий, трудный, тяжелый (о зимней дороге в морозную погоду)

2.
изморозь, мелкий снег
сăхă çăвать — падает мелкий снег

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

жадный, скупой.

169 стр.

тяжелые сани.

169 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(-гы̆), жадный. Мункачи.

(сŏhŏ), нескользкий, тяжелый (о зимней дороге). Зап. ВНО. НИП. Сăхă тăман, сухая метель в морозную погоду, когда полозья скользят несвободно, отчего они скрипят (кăçкăрса пыраççĕ, кĕрлесе пыраççĕ). Ст. Чек. Сăхă çул — сивĕ чухнехи йывăр çул. Ib. Паян çул сăхă-çке. (Говорят, когда в очень сильный мороз сани плохо скользят). Юрк. Сăхă çул сивĕре çунана шума чарат. Хурамал. Хĕлле сивĕре юр кĕл пек пулать, çавăнпа çӳреме йăвăр, сăхă пулать. Шибач. Паян çăхă çол (сивĕ йор çăвать, кайран сăхă пулать). Сред. Юм. Хĕллехи йывăр çола сăхă çол, теççĕ. Янтик. Ну, çул паян пит сăхă, аран-аран çитрĕмĕр, саçим лашасем чарăна-чарăна пыра пуçларĕç. || Мелкий снег, похожий на иней. НИП. Сăхă çăват. Идет снег в холодную погоду.

(сы̆hы̆, сŏhŏ), жадный. КС. Батыр. Сăхă хĕр (искажение вм. сăпă) сухан çимен, тет; çисен, çулçине те хăварман, тет. Çĕнтерчĕ 17. Сăхă йăтта — вĕри пашалу, тенĕ. N. Вĕсен пичĕ-куçĕсем ӳсĕр çӳрекен çыннăнни пек усал, сăхă çыннăнни пек илемсĕр. || Орау. Сăхха печĕç ĕнтĕ вĕсем. Они стали жить хорошо (богато). КС. Сăхха перетĕр эсĕр. Вы здорово подвигаетесь, ведете свою линию.

(сы̆hы̆), метка, которую делают на бревнах при разборке строения. Хурамал. Кивĕ çурта пăснă чух сăхă туса паллă тăваççĕ (аташмасса). || Крестное знамение. Кан. Ашшĕ-амăшĕ чиркӳве тухса кайиччен сăхха пикенет. Трхбл. Пурте сăхха переççĕ (крестятся часто и больше для вида.)

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, сăх 1. «жадный», «ненасытный»; 2. «проныра»; сăхлан «жадничать», «зариться на чужое»; «прельщаться»; др. тюрк., КБ сок «завистливый», «жадный»; соклук «жадность»; КБ соклан «жадничать»; кирг. сурғалак «жадный», «ненасытный», «прожорливый»; сугалактан «жадничать, (в отношении пищи)»; ног. сык, ног., к. калп. суганак «жадный»; кирг., узб. сук «зависть»; «завистливый»; узб., ног. суклан, казах., кирг. суктан, тат. соклан, башк. hоклан «зариться», «завидовать», «жадничать»; полов, сух «жадный», «алчный»; сухлан «быть жадным, алчным», «желать», «требовать».

Çавăн пекех пăхăр:

сăтан сăтана сăх сăх-сăх « сăхă » сăхă-сăх сăхăлăх сăхăлан сăхăм сăхăмлăх