Шырав: сис

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
чувствовать, ощущать
чуять разг. (о животных)
шăрша лайăх сис — тонко чувствовать запах
лайăх сисекен прибор — высокочувствительный прибор
йытăсем кашкăра сисрĕç — собаки почуяли волка
ним сисми çывăр — спать беспробудным сном (букв. не чувствуя ничего)

2.
замечать, примечать
обращать внимание
куна никам та сиссе юлмарĕ — никто этого не заметил
çын сисиччен — незаметно для других
вăл хăй сисмесĕрех çывăрса кайнă — незаметно для себя он уснул
сисмен хушăра пăрахут кăшкăртса ячĕ — неожиданно пароход дал гудок
Ырă çынпа çула тухсан çул иртнине сисместен. — посл. С хорошим человеком и не заметишь, как пройдешь путь.

3.
догадываться, чувствовать
смекать прост.
вăл нимĕн те сисмест — он ни о чем не догадывается
сăмахсăрах сис — догадаться без слов
Сисекене — симĕс курăк, сисменнине — хытхура, теççĕ. — погов. Сообразительному — сочная трава, а несообразительному — сухой бурьян.

4.
предчувствовать, чувствовать (интуитивно)
чĕре ырă марра сисет — сердце предчувствует недоброе

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

сообразить
смекнуть
снюхать
смыслить
почувствовать
угадать
вупăр çынна йернине, йерменнине маларах сисес пулать — нужно определить поскорее, действительно ли привязался к человеку вупăр или нет
чун сисĕвĕ — совесть

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_си_с), чуять, замечать. Юрк. † Йывăç тăрри тапранмас, çил-тăвăла сисрĕ пулĕ. Чунăм-чĕрем ыратмас, çул каясса сисрĕ пулĕ. Ib. Çĕр çăташшĕ!.. Ку ырлăха сисменĕр (не к добру,) капла хăтланса çӳрет (безобразничает). IЬ. Хăй анăраса ун патĕнчен епле тухса кайнине те сисмест. Бгтр. Шыранă чохне асамçа аллинчен, сисеччен (незаметно), тĕк çине корак орине япăрт! кăларса пăрахрĕ. Изамб. Т. Упăшки те ăна сисмест. Б. Яуши. Вара ача питĕрнине сиссе аялтан тухма тытăнчĕ, тет. N. Сисменне симĕс - кайăк („так смеются над непонимающим“). Орау. Сисимарăмăр та, ара тухса карăмăр. Ib. Кинематогрăфăн картинкисем улшăннине сисме те çук, пит хăвăрт иртсе каяççĕ. Картины кинематографа быстро проходят перед глазами. Вопр. Смоленск. Çăмăр çăвассине сиссен, çырмари шыв иксĕлет. N. Çынна сисмен çĕртен вĕлерни (нечаянно). N. Ашшĕ-амăш сисиччен авланнă. Якейк. Çын сисиччен кил çавăрса лартрĕ. Ib. Йăван çын сисиччен аланса прахрĕ (вăрласа илни çинчен). Йăван аланнине çын та сисмерĕ. || Узнавать. Н. Карм. Пирĕн енчисем те пĕртик сисе пуçланă.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

сизәргә

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«чувствовать», «ощущать», «чуять», «догадываться»; тефс ХII-XIII вв. сез, хак. cис, тат. сиз, башк. hиз, азерб., тур., тат., кумык., кирг., казах., к. калп., ног., узб. сез, уйг. сәз, туркм. сыз, алт., ойр. сес то же; см. туй.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

туй. … тӳрленмен чухне ӳт сисми (туйми) пулса çĕре пуçлать те кĕсенленсе ларать [Сельский 1910:16].

Çавăн пекех пăхăр:

сирте сиртен Сирухха Сиршĕн « сис » Сисĕвер сисĕм сисĕм-туйăм сисĕмлĕ сисĕмлĕн