Шырав: сулхăн

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
прохлада, холодок
холод

прохладный, холодноватый
каç сулхăнĕ — вечерняя прохлада
сулхăн пӳлĕм — прохладная комната
сулхăнра вырт — лежать в холодке, прохлаждаться
паян кăшт сулхăнрах — сегодня холодновато

2.
тень

теневой, тенистый
сулхăн аллея — тенистая аллея
сулхăн ен — теневая сторона
пӳрт сулхăнĕнче — в тени (от) дома
йывăçсенчен сулхăн ӳкрĕ — от деревьев упала тень

3.
угрюмый, мрачный
холодный

угрюмо, мрачно
холодно
сăн-пичĕ сулхăн — у него мрачное лицо
сулхăн пăх — смотреть невесело

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

прохладный
прохлада
каç сулхăнĕпе — при вечерней прохладе
ир сулхăнĕпе — при утренней прохладе

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(сулhы̆н), тень, прохлада, холодок; прохладный, тенистый. См. сулхăм. Янш.-Норв. † Кăçал урпа пит пулчĕ, сулхăнпала (холодок) выртăмăр. N. Уйăх сулхăнĕпе (тенью) çĕр тĕттĕмленет. К.-Кушки. Эс пĕтĕмпех сулхăнра (в тени), пуçă кăна сулхăнра мар. Ты весь в тени, только голова не в тени. О сохр. здор. Тата вĕсем (деревья) вут-кăвартан та пăртак чараççĕ, шăрăхра та сулхăн (прохладу) туса тăраççĕ. Ст. Шаймурз. † Атăлсем тулли, шывĕ сулхăн. Микушк. Каç сулхăнĕ — вечерняя прохлада, ир сулхăнĕ — утренняя прохлада. Ала 69°. † Хура вăрман касрăм — çул хыврăм, ут пуçĕсе (= пуçĕсене) сулхăн ӳки (= ӳкĕ-и), тесе. Ib. † Хăмăш та касрăм — хуш (= хушă) турăм, пуçа та сулхăн тăвасшăн. Пазух. И те, шанкăр уяр, ай, çил сулхăн, янтăрать-çке Хусан чул лапки. Юрк. † Шыв хĕрринче палан пиçет-çке, сулхăн çутти шыва ӳкет-çке. Ib. † Аслă улăхăн ути çук, ути пулмасан та çырли пур, çырли пулсан та тути çук, те шыв сулхăнĕпе пиçнĕрен. Сред. Юм. Сулхăн — 1) тень, падающая от предмета; 2) зонт. ЧП. Утă капан мĕлки сулхăнĕпеле. Бугульм. † Хăпартăм çӳлĕ ту çине, лартăм йывăç сулхăнне. Т. VI, 37. Каçхи сулхăнтан та, ирхи сулхăнтан та эсĕ упраса, эсĕ сир. („Чуклеме кĕлли“). ЧП. Ешĕл хурăн айĕнче утă çултăм: ута сулхăн ӳки (= ӳкĕ-и), тесе. ГТТ. Çĕр уйăх сулхăнне çаклансан, çĕр çинче хĕвел тĕттĕмленни пулать. N. † Пирĕн урам урлăшне юхат шывăн сулхăнĕ. N. † Пĕчĕкçĕ пĕр (пуçăм) çырма, сулхăн шыв, сулхăнĕнчен турă сыхлатăр, Кан. Чăтма çук хĕвел хĕртет, лашасем те сулхăналла кĕресшĕн. || Мрачный, невеселый. ЧП. Пирĕн çак тăвансем мĕшĕн сулхăн? || Зонт. СТИК. Янтик. Сулхăна пĕр, сложи зонт. Нюш-к. Сулхăн тăратса пырать. Идет, раскрыв зонт.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «прохлада»; «прохладный»; 2. «тень», «тенистый»; уйг., узб. салкин, кирг., казах., к. калп., ног., туркм., тат. салкын, башк. hалкин «прохлада», «холод»; «прохладный»; якут., тув. салгын «ветер»; алт. В, ойр. салкын «ветер»; ср. монг. салхи(н) «ветер»; салхин тәрэм «ветряная мельница». По-видимому, из монг. салхи(н), обычно ветер вызывает прохладу.

Çавăн пекех пăхăр:

сулутник сулуттайăм сулхăм сулхăмлă « сулхăн » сулхăнăн сулхăнлă сулхăнлăх сулхăнла сулхăнлан