Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
воздух

воздушный
уçă сывлăш — свежий воздух
хĕснĕ сывлăш — сжатый воздух
сывлăш температури — температура воздуха
сывлăш юхăмĕсем — воздушные течения
сывлăшăн хими составĕ — химический состав воздуха
сывлăшри кислород — кислород воздуха
сывлăшпа сивĕнекен двигатель — двигатель с воздушным охлаждением

2.
воздух

воздушный
сывлăш карапĕ — воздушный корабль
сывлăш парачĕ — воздушный парад
сывлăш çар вăйĕсем — военно-воздушные силы
сывлăш тревоги — воздушная тревога
сывлăш флочĕ — воздушный флот
сывлăш шарĕ —воздушный шар
сывлăшри стрелок — ав. воздушный стрелок
сывлăшри çапăçу — воздушный бой
сывлăша çĕкле — поднять на воздух, взорвать
сывлăша сиктер — поднять на воздух, взорвать
сывлăшра кайăк ярăнса вĕçет — в воздухе парит птица

3.
дыхание
вздох

дыхательный
сывлăш пăсĕ — пар от дыхания
пĕр сывлăшпах — одним духом
сывлăш ил — получить передышку
сывлăш питĕрĕнчĕ — дыхание перехватило
сывлăш пӳлĕнчĕ — дыхание перехватило

сывлăш çавăр —
çавăрса яр —
1) перевести дыхание
пĕр сывлăш çавăрмасăр — не переводя дыхания
2) перен. поправить материальное положение

юлашки сывлăш тухиччен — до последнего вздоха

4. рел.
дух
таса сывлăш — святой дух
усал сывлăш — злой дух

5.
то же, что сывлăшлăх

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

воздух. О сохр. здор. Таса мар сывлăш (воздух) çинче. N. † Тарăн шыва чăмса кĕрер-и? Сывлăшпа çаврăнса тухар-и? N. † Атьăр тарăн шыва чăмар-и, сывлăшпа çаврăнса тухар-и? Кан. Кĕлне сывлăша вĕçтерсе сапаласа янă. || Дыхание, вздох. Пазух. Вăрăм кăна сывлăш, йăвăр хуйхă ирĕлтерет чĕренĕн çусене. N. Пирĕн улах таврашне асăнсан, сывлăш та тухас çук. N. Пĕрех: ах! темесĕр сывлăш тухмас. N. Сывлăша веç туртса илет. У меня перехватывает дыхание (при беге, при восхождении). Якейк. † Çил-ту çинчи çил-армань çилсĕр-мĕнсĕр авăрать, пирĕн сывлăшпа авăрать. Микушк. † Пирĕн пек мĕскĕн ачасен сывлăшранах паллă (уже по одному вздоху заметно) хуйхăлли. Бюрг. Сывлăша илет, перехватывает дух (спирт). Ал. цв. 10. Тӳрĕ хуçанăн сывлăшĕ чарăнать,— вăл çав чечек умне пырса тăрат. Что сокращ. жизнь. Пирĕн пурăнăç пĕре сывланă пек кĕске. Изамб. Т. Ват çыннăн чупма сывлăшĕ çитмест. Эпĕ хытă чупрăм та, сывлăш пĕтрĕ (запыхался). СТИК. Чупа-чупа чист сывлăшсăр пултăм (совсем запыхался, не могу дышать). ЧС Каçпала вара сывлăшĕ (у больного) кĕскелсе çиттĕрĕ. Ала 93. Выртсассăн-выртсассăн, ачанăн кăшт сывлăшĕ кĕнĕ, тет. N. Кунтан юлсан, тепĕр сывлăш пурăнма пулĕччĕ. || Ветер. Т. IV. 8. Вĕрнĕ сывлăшсем килччĕр. N. Кĕрешсен те, сывлăша çапнă пек анчах кĕрешместĕп. || Дух. N. Эй савнă çыннăмсем! пур тĕрлĕ сывлăша та ан ĕненĕр, сывлăшсене сăнаса пăхăр. Аршюшк. Вара çавăнтах вуниккĕмĕш сехетре сывлăшне кăларса ячĕ (она). Н. Лобеж. Сывлăшĕ пур та, чунĕ çук. Сред. Юм. Эпĕ кашни çĕр сывлăш тухмасăр аптăратăп вит. || N. Сывлăш çынни пурин çинчен те шухăшлама пĕлет.

выдолбленный из бревна желобок на крюках, на которые упираются дранки кровли. См. сывлăшлăх, шăвăçлăх. Тюрл. Сывлăш тĕренче витнĕ хуралтăн пулать. Сред. Юм. Сывлăш — чĕренче витнĕ хуралтăн какăр çине хураканни.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

һава

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «воздух»; тат. сулыш, тур. солук, башк. hyлыш «дыхание». От сывла (см.).

«застреха», «выдолбленный из бревна желоб, в который упираются дранки (драницы) кровли»; тат. О сулык «застреха»; башк. hыулык «водосток на крыше дома»; в тат. и башк, от су, hыy «вода»; в чув, первоначально, возможно, звучало оно как сивлăх или шивлăх.

Çавăн пекех пăхăр: