Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
выворачивать, вывертывать (наизнанку)
кĕпене тавăрса çак — повесить рубашку, вывернув ее наизнанку
кĕсъене тавăрса кăлар — вывернуть карман
хутаçа тавăрса силле — вытряхнуть мешок, вывернув наизнанку
тавăрса тăхăн — надеть наизнанку

2.
лицевать, перелицовывать
тавăрса çĕле — перелицевать
тавăрса çĕленĕ пальто — перелицованное пальто

3.
засучивать, заворачивать, подворачивать
çанна тавăр — засучить, завернуть рукав
шăлавара чĕркуççи таран тавăр — закатить брюки до колен
кĕпе аркине тавăр — заткнуть за пояс подол платья (напр. при мытье полов)
куç хупанкине тавăр — завернуть веко (напр. при медицинском осмотре)

4.
ворошить
переворачивать
утă тавăр — ворошить сено
çулна курăка тавăрса пăрах — переворошить скошенную траву

5.
возвращать обратно, поворачивать вспять
машинăна каялла тавăр — вернуть машину обратно
çур çултан киле тавăр — вернуть домой с полпути

6.
возвращать (напр. долг)
отсылать (что-л. по принадлежности)
тавăрмалла мар ссуда — безвозвратная ссуда
кивçен илнĕ укçана тавăр — возвратить взятые в долг деньги
пурлăха тавăрса пар — возвратить кому-л. имущество
çырăва тавăрса яр — отослать письмо обратно

7.
возвращать (в прежнее состояние)
восстанавливать
сывлăха тавăр — восстановить здоровье
çĕр пулăхне тавăр — восстановить плодородие земли

8.
возмещать, окупать, оправдывать (расходы)
предприяти хăй тăкакне икĕ хут тавăрнă — предприятие вдвое окупило затраченные средства

9.
отвечать
возражать
парировать книжн.
тавăрса калани — возражение
шӳте шӳтпе тавăр — отвечать шуткой на шутку

10.
воздать должное
отблагодарить
ырăшăн ырăпа тавăр — за добро воздать добром

11.
мстить
сводить счеты
ывăлшăн тавăр — отомстить за сына
тавăрас шутпа — в отместку

◊
кăмăла тавăр — разочаровать
çанна тавăрса ĕçле — работать засучив рукава

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(тавы̆р), возвращать, вернуть. Бес. чув. 9. Эсĕ час тавăрайăн-ши? Манăн нумаях та мар укçам, вăл та пулин хама кирлĕ пулать. N. Вара ăна патша каллех Риме тавăрнă (вернул). Кан. Тавара хакла сутнипе нумай услам илет те парăма юлнă укçана услампах тавăрма пултарать. || Свернуть. Тим. † Тавăрăпăр сăмсине. (Угроза). || Переворачивать. N. Вуниккĕн ыраш çапаççĕ, Митрофан тавăрат. (Çăкăр çини). СТИК. Кĕлте таврас, сарăм таврас (переворачивать снопы или посад во время молотьбы). N. Шур кĕпелисем çапаççĕ, хĕрлĕ кĕпели тавăрса пырат. (Апат çини). Сĕт-к. Утă тавăр, ворочать сено (на сенокосе). || Засучить (рукава). КАЯ. Эпĕ кĕпе çаннипе куçа тавăрса шăлтăм. Тăв. 53. Тĕкĕр пек çуталса выртакан кӳлĕ хĕрринче Кулине шурă йĕм тавăрса тăрать. || Выворачивать. N. Вăсем ухтарса пирĕнне кăсясене те тавăра-тавăра хучĕç (они вывернули у нас карманы). Изамб. Т. Куçа çӳп кĕрсен, пĕр-пĕр аста арăм чĕлхипе çуласа тупат та, унтан тавăрса илет. Орау. Куçне-пуçне тавăрса ларать. Сидит, неприятно растаращив глаза. Утăм. Куçĕсене тавăрса пăрахса çӳреме тытăнчĕç. Якейк. † Пирн апия йорас-тăк, корăк тымарне таврас полать (выворачивать). || Выворачивать наизнанку. Сĕт-к. Кĕпе тавăрса тăхăнтăм, кĕпе тавăрса чиксеттĕмч. Баран. 162. Çĕлĕкин хĕррине çăмне тулалла туса тавăрса хунă (у кадмыков) || Оплатить. Янш.-Норв. † Ах хăтаçăм, тăхлачçăм, çирĕн ĕçкĕре-çикĕре тавăрса пулĕ-ши ĕмĕрте! N. † Тăвансем лайăх, хамăр чухăн, тавăрассинчен хăратăп (боюсь, сумею ли я им воздать равное). Ст. Чек. Пурне те тавăрса пĕтереймĕн, хăшне тата турă тавăртăр. Собр. Çак çăкăра таврайăп-ши ĕмĕр иртиччен? Удастся ли мне когда-либо воздать (им) равное за этот хлеб-содь. N. Вĕсем саншăн тунине хирĕç мĕнпе тавăрас пур санăн? Чем ты можешь заплатить за их заботы о тебе. Ал. цв. 10. Хăна ырăлăх тунăшăн эсĕ çапла тавăр-тăк-и ĕнтĕ мана? || Мстить. N. Ку çынна епле хирĕç тавăрам-ши (месть)? N. Макар Семенов çине Аксенов çав тĕрлĕ хытă çиленнĕ, хăй пуçне çухатсан та, ăна таврассиех килнĕ. || Воздать. Ёрдово. † Пире кăçал çын çини, таврасчĕ те, ял аслă. Цив. † Çынтан илтнĕ сăмаха турă тавăртăр, тейиеттĕм (т. е. пусть бог обратит дурные пожелания на проклинающего). || Возвращать назад (невесту). КС. Хăшĕ калаçнă хĕре каялла тавăраççĕ. || Отказаться от покупки. N. Тавăрчĕ, спятился (о покупке). || Опровергать. N. Ку хушăра тавлашнă çĕре министрсем те пыркаларĕç, анчах министрсен сăмахĕсене çавăнтах тавăра-тавăра пычĕç. N. Хăвăн çу сĕрнĕ çыннуна, Давид чурушăн та пулин, ахаль тавăрса ан ярсам. || Возмещать? Юрк. † Ялта ырă çынсем нумай пулĕç, хамăр тăвансене çитес çук, çитсен те ăна таврас çук, тавăрсан та пире пулас çук, пирĕн юлнă кăмăл тулас çук, пире юлташ пулса тăрас çук. СТИК. Ку лашана илсе эпĕ усă кураймарăм; акă ĕнтĕ илни икĕ çул, çинĕ хакне ĕçлесе тавăрайман пуль (не заработада истраченного на нее корма).

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

кайтарырга

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «выворачивать» (шубу), «переворачивать», «выворачивать (наизнанку)»; «засучивать (рукава)»; «ворошить» (сено); 2. «возвращать»; 3. «возражать»; 4. «отомстить»; тефс. XII-XIII вв. тӓгрӳ, азерб., тур. девир, якут. тиэр «перевёртывать, «поворачивать», «опрокидывать»; тув. даар (чеңни) «засучить (рукава)»

Çавăн пекех пăхăр: