Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
кусать
терзать (о животных)
клевать (о птицах)
йытă сысна çурине туланă — собака искусала поросенка
мулкача çӳлевĕç туланă — рысь задрала зайца
туласа вĕлер — искусать до смерти
туласа пăрах — растерзать, искусать
туласа так — растерзать, искусать

2.
трепать, теребить
çил йывăçсене тулать — ветер треплет кроны деревьев

3. разг.
избивать
тытса тула — схватить и избить

4. перен.
сильно ругать, бранить, поносить

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

то же, что тыла.

(тула), терзать, рвать, трепать. Толст. Кашкăр вара ăна (собаку) туласа пăрахса тарнă пулмалла. Кан. Çынсене чĕп-чĕр юн тăвичченех туласа яраççĕ. СТИК. Йытă туласа пăрахрĕ. Собака кинулась, уронила жертву и значитьельно повредила. Ib. Пирĕн кушака такшин мур йыттисем туласа пăрахрĕç? N. Йытă тытрĕ те хай кушакка тула пуçларĕ. Кушакка туласа вĕлерчĕ. Истор. Тата çитменнине упа хăшне-хăшне туласа тăкать. Ядр. Чĕпĕ сассине хур-аçи илтрĕ те, ман пата тулама чупса пычĕ. Ст. Чек. Тырăсене çил туларĕ. Çĕнтерчĕ 20. Ăна туласа пăрахас. II Разомчать, понести (о разъярившейся лошади). См. ĕрĕх. Альш. † Ула лаша вылят-çке, чĕлпĕр кĕске — тулат-çке. N. † Турă лаша тулать-çке, лайăх хăмăт ытать-çке. N. † Хура вăрман урлă эп каçнă чух хура лаша тула пуçларĕ. Шел. II. 64. Тăвайккинчен аннă чух пуçларĕ лаша тулама. КС. Лаша туласа карĕ. Хурамал. † Укăлча хапхинчен тухнă чухне кӳлнĕ лаша тула пуçларĕ. ЧП. Хура вăрман виттĕр тухнă чух хура лашу тула пуçларĕ. Альш. Таçтан туласа килнĕ, тет те, кусем, хĕресе пырса перĕнсе çакланнă, тет. Ой-к. Хай çĕлен (змей) Иван патне туласа пыч (яростно, сердито) те, калать: çап мана, Иван, малтан, тет. Ск. и пед. чув. 9. Сехри хăпса тухнипе урхамахăм сикрĕ те, илчĕ кайрĕ туласа, пĕр енелле çавăрса. || Вертеться сильно (о крыльях ветряной мельницы). Изамб. Т. Шăтăр-шăтăр арман сасси, арман туласа каймас-ши? Ib. Арман вăйлă çилпеле туласа каят (начинает быстро вертеться). || Бушевать, дуть (о сильном ветре). N. † Вăрман варĕнче çамрăк çăка, çил туламан кун иртмес (не проходит дня, чтобы буря не гнула ее). Никит. Çак вăйлă çил сирĕн пӳрте туланă пек, сире тулаççĕ, сире турткалаççĕ (коштаны). N. Кĕçĕр çĕрĕпех çил туларĕ (бушевал). N. † Урам варĕнчи хурăна çил туламан кун иртмес. Тюрл. Ай-ай çил паякăн питĕ тулать (сильно. дует). КС. Тăвăл туласа карĕ (о порыве бури). СТИК. Çавраçил туласа иртсе кайрĕ. (Гов. о вихре). Турх. Çил урнă пек туласа, хăвăрт иртмест, чарăнмаст. || В перен. знач. Юрк. Пĕрне пĕри тулаççĕ. Треплют друг друга. Ib. Пĕрне пĕри туланине, çаратнине те курмаст. || Грабить, силой брать, отнимать. N. Ĕçленĕ ĕçне ют çынсем туласа ан илччĕр. N. Тĕрĕс мар çине ан шанăр, туласа илме ан ĕмĕтленĕр. Юрк. Памасан, пурĕ-пĕр туласа илетĕп.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

тышка

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, диал. тăвла 1. «искусать» (о собаке), «заклевать» (о гусаке); 2. «зарезать», «задрать» (о волке), «загрызать», «разрывать на части»; тулаш «грызться», «ругаться»; «ссориться»; др. тюрк., кирг., казах., узб., азерб., туркм., тат., башк. тала, якут. талаа «грабить», «разбойничать»; уйг. тали, к. калп., карач., казах., тат. тала, азерб., тур. дала «впиваться зубами», «кусать», «разрывать», «растерзывать»; алт. В тада «разорять», «разрушать», «ломать»; «драть», «разрывать», «разтерзывать»; ойр тала «ругать», «оскорблять», «спорить»; «разрушать»; др. уйг. талым «хищный»; ср. монг. талах «грабить», «разорять».

Çавăн пекех пăхăр: