Шырав: тутăх

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
ржавчина

ржавый
тутăх пăта — ржавый гвоздь
тутăх тĕслĕ — цвета ржавчины
тутăх витнĕ чĕре — перен. зачерствевшее (букв. покрытое ржавчиной) сердце
витрене тутăх тивнĕ — ведро чуть заржавело

◊
чĕкеç тутăхĕ — диал. веснушки

II. глаг.
ржаветь
тимĕр тутăхать — железо ржавеет
тутăхнă пăта — ржавый гвоздь
тутăхман хурçă — нержавеющая сталь
тутăхса кай — заржаветь
тутăхса пĕт — разрушиться от ржавчины
тутăхса çĕр — проржаветь насквозь

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

, тотăх, (тулы̆х, толы̆х), ржаветь, заржаветь. Н. Шинкусы. Авалхи тутăхса кайнă пилĕк пус укçа. Сĕт-к. Çăткасси çăтăхнă, арĕм тоти тотăхнă, ачи-пăчи пăнтăхнă. М. Яльчики. † Ик алăра ик ишме, хура тарпа тутăхрĕ. || N. Тĕрĕс! — хар ярса илчĕç пилĕк-ултă тутăхнă сасăсем.

ржавчина. Чĕр. чун. яп. й.-к. пур. 33. Вăл (лысухă) йăвине юри хăмăш хушшинче, хăмăшăн сарăхса типнĕ, тата пăнчăн-пăнчăн хура тутăх çапнă çулçинчен çавăрать. Ib. 29. Çĕр çинче çапăпа тутăх çапнă пек хăмăрланнă çулçă тĕмисем курăнкалаççĕ. КС. Тутăх çăвать (осаждаются на хлебе мелкие частицы, похожие на ржавчину, из воздуха, хлеб грубеет).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «ржаветь», «тускнеть»; 2. «ржавчина», «ржа»; алт. В, хак. тaттa, ойр. тaтa, тат., башк. тутығ, казах. тоттан, тоттал, тот бас, кирг. дат бас, ног. тотлыг, к. калп. тотла, тот бас, уйг. датлаш, кумык. тот бас, тув. дадар «ржаветь»; тув. даттыг, хак. таттығ «ржавый», «заржавленный». Образовалось от общетюрк. тат, дат «ржавчина»; см. тут.

Çавăн пекех пăхăр:

тутăрлăх тутăсăр тутăсăрлан тутăсăрлантар « тутăх » тутăхлă тутăхтар тута тута кĕпçи тута кĕпши