Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
толпа, группа, партия, коллектив, компания, артель  и т. д.

групповой, коллективный
ача-пăча ушкăнĕ — куча ребятишек
платниксен ушкăнĕ — артель плотников
халăх ушкăнĕ — толпа народа
хĕр ушкăнĕ — группа девушек
вăрман касакансен ушкăнĕ — партия лесорубов
ушкăнпа ĕçле — работать группой, артелью
Пĕччен пуç пĕшкĕнет, ушкăн йыш ут утланать. — посл. У одиночки голова к земле клонится, а коллектив коней седлает. (соотв. Где один горюет, там артель воюет).

2.
группировка, объединение
тăшмансен ушкăнĕ — враждебная группировка

3.
стая
вереница
косяк
вĕçен кайăк ушкăнĕ — стая птиц

4.
часть селения
околоток
анатри ушкăн — нижняя часть деревни

5.
группа, семья
терек чĕлхисен ушкăнĕ семья — тюркских языков

6. диал.
род, родня
вĕсен ушкăнĕ пит пысăк — у них очень большая родня

7.
пучок, связка
хăйă ушкăнĕ — связка лучины

8. диал.
раз
çумăр икĕ ушкăн çума пуçларĕ — дождь начинался дважды, дождь дважды принимался идти

◊
ушкăн та ушкăн — время от времени
ушкăн çумăр — проливной дождь

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

ошкăн, толпа, группа, стая. Изамб. Т. Хам çумри укçа çак сирĕн ушкăна (толпу) илме çитет. N. Çавăнтах тата пĕр çаран урлă урăх ушкăнсем пулнă. Çав ушкăнтн пĕр ачи эпир унта выртнине пĕлнĕ те, пире хăратма пынă. Бес. чув. 1. Кăшт тăрсан, çак ушкăн иртсе кайнă çулпах тепĕр ушкăн лав хăпармалла пулчĕ. IЬ. Акă ĕнтĕ у... ялĕ чиркĕвĕ умĕнчен ер ушкăн иртсе кайрĕ, вăл, кĕпер çине анса, тăвалла хăпара пуçларĕ. Ч. П. Хĕр ушкăнĕ. Беседы и шутки. Çавă ырă çынсем ушкăнĕ пур инкек-синкек лекнĕ çынсене пулăшса тăрать. Янтик. † Ушкăн-кăна ушкăн тупăлха, чăн хĕррине эпир касрăмăр; ушкăн-кăна ушкăн сарă хĕр, чăн саррине эп илтĕм. Альш. Ларать пĕр ушкăн вăрман. || Общеетво, часть общества. Мошк. † Çак ял ушкăнче (в этой деревне) çӳрерĕм, сирĕн пек ыр çынсем тупмарăм. || Компания. Ч. С. Ачасем пурте тăрсан (проснулись), Тимахви старик: ах турă, ачасем, эпĕ пит хăрушă тĕлĕк куртăм: кĕçĕр эпир, çак хамăр ушкăнрисем, пурте пĕрле пулса, пĕр пĕчĕкçĕ юман касрăмăр, ахăр ялта кам-та-пулин вилет пулĕ, терĕ. || Артель. N. Выçă аптăранă çынсем ушкăнĕ-ушкăнĕпе (артелями) ыйткаласа çӳреччĕç. || Селение, часть селения. НАК. Пирĕн патăмăрта Аты-касси ятлă виçĕ ял пур: пĕрине, хушăран вырăссем пурăннăран, Вырăсла-Ушкăн-Аты-касси теççĕ, тепĕрине Кив-Ушкăн-Аты-касси теççĕ, виççĕмĕшне, пирĕн яла, Çĕнĕ-Ушкăн-Аты-касси теççĕ. N. Анатри ушкăн, тури ушкăн (назв. концов деревни = кас). || Связка. N. Вăл тăрать та — кăмака çине хăйă ушкăнĕ çыхса хунă, тет, — çавна илет те, сăкманпа чĕркесе, хăй выранĕ çине выртарать. Изамб. Т. Мăлтан ушкăн-ушкăнпа пит хытă (туго) çыхаççĕ (липовую кору). || Раз. N. Анне пире тепĕр ушкăн пăхрĕ те, виçĕ хут вăрăммăи сывласа ячĕ те, унăн сывлăшĕ тухса карĕ. Ст. Чек. Унтан виçшер витре вара виç ушкăн сапаççĕ. || Прием (раз). КС., И.П.Т. Малтан пĕр ушкăн ярса силленмесен, татах вара: çырлах! пил ту! çырлах! Пил ту! тесе, каллах çурăм тăрăх хăлхи шăтăксе ярать. (Уй чӳкĕ. Юрк. Икĕ тăшмăнсем пĕр ушкăн вăрççа илчĕç. || Часть. Толстой. Унăн (у нее) пĕр ушкăн пырши йăтăнса тухса, типĕ çулçăсем тăрăх сĕтĕрĕнсе пырать. || Время (от времени). Белая Гора † И, ушкăн та ушкăн ăш çунать; хăш вăхăта çитсен сӳнĕ-ши? Альш. † Хамăр тăван аса килсессĕн, ушкăн-ушкăн куç-çулĕ юхать-çке. || Кучка. N. Вăл ял патĕнче пĕр ушкăн çăка йывăçĕсем ӳсеççĕ. || Вереница. Дик. Леб. 42. Сасартăк вĕсенчен карап ушкăнĕ пулать-тăрать (они обратились в корабли).

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ушкън]
aro, grupo, partio, kolektivo, teamo, kompanio
ача-пăча ушкăнĕ — infanaro
ушкăнпа ĕçле — labori kun grupo
тĕрĕк чĕлхисен ушкăнĕ — familio de tjurkaj lingvoj
ушкăн-ушкăн — grupe, are
ушкăнла / ушкăнлат — grupigi
ушкăнлан — grupiĝi
ушкăнлă — grupa, kolektiva
ушкăнлăх — grupeco, kolektiveco
пуçару ушкăнĕ — iniciata grupo
футбол ушкăнĕ — futabala (piedpilka) teamo
ӳкерӳ ушкăнĕ — filmogrupo

Çавăн пекех пăхăр: