Шырав: хăта

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
сват — отец одного из супругов и все мужчины его родни по отношению к родителям другого супруга
ватă хăта — отец свата (букв. старый сват)
çамрăк хăта — сын свата, брат жениха или невесты (букв. молодой сват)
çĕнĕ хăта — сват (так называют до приема близких родственников жениха родителями невесты)
хăта кĕрт — принять в гости сватов
хăта ту — породниться, стать сватами

2.
сват (тот, кто сватает невесту)
хăтана кай — идти сватать
хăтана яр — засылать сватов

3.
обращение взрослых мужчин друг к другу
атя, хăта, пĕрле каяр! — давай, приятель, пойдем вместе!

II.

адвокат

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(хы̆да, хŏда), сват. ГФФ. † Ан ан, кĕрӳ, ут çинчен, хăти хирĕç тохмасăр. Не слезай, жених, с коня, пока сват не выйдет встречать. Юрк. Хăта = каччă ашшĕ (свадебн. терм.), если отца нет, то ытти пысăк тăванĕсем. Ib. Хăта = хĕр ашшĕ (свадебн. терм.), если отца нет, то ытти пысăк тăванĕсем. НАК. Хăта тесе ача ашшĕне те, хĕр ашшĕне те (отца жениха, также и отца невесты) калаççĕ. N. Хăтасене кайнă (вм. хăтасем патне кайнă). Б. Олг. Кĕçĕн кĕрӳ йорлат: сăпаççипă хăтине ырă сăра парнăшăн, сăпаççипă тăхлачине ырă апат-çимĕçшĕн. Ib. Мăн кĕрӳ арăм йорлат: сăпаççипă тăхлачине, сăпаççипă хăтине ырă хĕрне çитĕнтернĕшĕн. Ала 82°. Çитрĕ, тет, туй çĕмĕрлсе хăта килне. Хăта килĕнче туя пăхаççĕ, тет, тем пек, ĕçтереççĕ-çитереççĕ, тет. НАК. Çапла сăра ĕçкелесе ларнă чух икĕ хăта (хĕр ашшĕпе ача ашшĕ) калаçма тапратаççĕ хăйсен ĕçĕ çинчен. N. Ватă хăта. Изамб. Т. Çӳресе пĕтерсен, татах тĕп хăта патне килеççĕ. Ib. Хăтана салам кала. Байгул. † Хăта хĕрĕ сарă хĕр (невеста). N. Вара икĕ хăта пĕрле пасара тухаççĕ те, çураçнă укçасемпе парне илеççĕ. К.-Кушки. Вăтăр çулхи ывăлĕшĕн çуллен хăта яратчĕ. Ау 178. Аппаçăмах Пăраçа хур пулминччĕ хăтара. Синерь. Хай хăçăн çӳрекен старик хăтана ларса килчĕ, тет. Вомбу-к. Хăта тесе акайăн хунешшĕпе тăванĕсене калаççĕ. Изсшб. Т. Хăта, так называют с именем молодых, без имени — старых. Без имени называют лишь близких родных мужа или жены (только мужчин). || Друг, приятель. Т. VII. Эсĕ, хăта, ăçта каятăн капла? А.-п. й. 75. Атя, хăта, пĕрле кайăпăр. Пойдем, друг, вместе. || Адвокат. Начерт. 189. Хăта, сват; адвокат.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

кода

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«сват»; узб., кирг., казах., к. калп. ног., алт. В, тув. куда, азерб., туркм. гуда, узб. С, хак. худа, тат. кода, башк. коза «сват»; кирг., ног. кудагый, казах., к. кала., алт. В кудагай, якут. ходогой «сваха», «сватья»; ср. монг. худ, бур.-монг. худа «сват», «кум»; бур.-монг. худагы «сватья».

Çавăн пекех пăхăр:

хăтăруллă хăтăруллăн хăтăш хăтĕр-хатĕр « хăта » хăта кĕрни хăта кӳртни хăта-тăхлач хăтав Хăтайкал