Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
сыромятная кожа
чĕн татăкĕ — кусок сыромятной кожи

2.
ремень, ремешок

ременный, ремешковый
чĕн йĕвен — ременная узда
чĕн пиçиххи — кожаный пояс, ремень
чĕн пушă — ременный кнут

3. тех.
ремень
икĕ хутлă чĕн — двойной ремень
привод чĕнĕ — приводной ремень
лаптак чĕн — плоский ремень
чăмăр чĕн — круглый ремень

4.
привязь

II. глаг.

1.
звать, вызывать
требовать
тухтăра чĕн — вызвать доктора
пулăшма чĕн — звать, призывать на помощь
телефон патне чĕн — вызвать к телефону
чĕнсе ил — 1) подозвать, позвать куда-л. 2) вызвать, отозвать откуда-л.
элчĕне каялла чĕнсе ил — отозвать посла
чĕнсе кил — позвать (сюда)
чĕнсе пуçтар — вызывать, скликать
чĕнсе пух — вызывать, скликать
чĕннипе кил — явиться по вызову
чĕннипе пыр — явиться по вызову
Çăкăр сана чĕнмест. — погов. Хлеб тебя не зовет. (соотв. Хлеб за брюхом не ходит).

2.
приглашать, звать
хăнана чĕн — пригласить в гости
чĕннĕ хăна — званый гость
чĕнмен хăна — незваный, непрошеный гость
Каяссинчен чĕнни пăха. — погов. Приглашение дороже посещения.
Ыр çын патне чĕнмесĕрех хăна пырать. — погов. К доброму человеку без приглашения гости собираются.

3.
призывать, взывать, обращаться с призывом
чĕнсе кала — обратиться с призывом, бросить клич
чĕнсе калани — воззвание, обращение, призыв
парти халăха чĕнсе калани — обращение партии к народу
тĕрĕслĕхлĕ пулма чĕн — воззвать к справедливости
эпир вĕсене ăмăртăва чĕнтĕмĕр — мы вызвали их на соревнование

4.
звать, именовать, называть
ăна Алмантай тесе чĕнеççĕ — его зовут Алмантай
мана Явăш тесе чĕнеççĕ — меня зовут Явăш
ятран чĕн — обращаться, называть по имени
ятран чĕнсе тĕрĕсле — произвести перекличку

5.
говорить
молвить уст.
сăмах чĕн —
1) обмолвиться мельком, вскользь сказать что-л.
2) вступить в разговор, подать реплику
вăл нимĕн те чĕнмест — он молчит
чĕнмесĕр тăр — безмолвствовать, хранить молчание
сăмах ан чĕн — безмолвствовать, хранить молчание
хирĕç чĕн — 1) откликнуться, ответить 2) возразить, сказать против
хирĕç чĕнмесĕр — не прекословя, без возражений
ан чĕн ăна хирĕç — не прекословь ему
çул тăршшĕпех чĕнмесĕр пыр — молчать всю дорогу

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

звать, приглашать, кликать, говорить, отвечать. N. Ан чĕн! чарăн! Молчи! перестань! Дик. леб. 46. Ташă ăстисене чи илемлисене чĕнсе пуçтарма хушать. Велел позвать лучших танцовщиц. ГФФ. † Чĕннĕ çĕре килме лайăх. Хорошо приезжать званым гостем. ЧК. Çакă ан пултăр тесен, ăста напоршчĕксене чĕнсе илес пулать. Капк. Апла пулсан юрать. Кирлĕ пулсан тухтăрне чĕнме хамах кайса килнĕ пулăттăм. N. Чĕнмест, молчит, не отвечает. Ск. и пред. чув. 56. Хăй нимĕн те чĕнмест. N. Чĕннĕ-чĕнмен килсе çитрĕç. Не успели пригласить, как они уже явились. N. Хирĕç чĕн, прекословить, возражать.

ремень, ременный. Образцы 10. † Хула çинче хурт вылять, Чĕмпĕр çинче чĕн вылять. Ib. 4З. † Пирĕн те чунсем чĕн çинче, чĕн татăлсан, вута тăкăнать. Ib. 26. † Чĕн тилкепе шарт турĕ, ула лаша харт турĕ. N. Чĕн патне чĕн, пушăт патне пушăт. К ремню ремень, а к лыку лыко. Пазух. 14. † Хура вăрман хыçĕнче хура лаша кĕçенет; кĕçенин-ха кĕçентĕр те, кĕçенин-ха кĕçентĕр, чĕн йĕвенĕ алăра. Ib. 24. † Чĕн йĕвенпе тытатпăр! Образцы 37. † Çӳлĕ тусем çине улăхнă чух, чĕн сӳсменĕн пăявĕсем татăлчĕç. При подьеме на высокие горы оборвались у меня ременные гужи. Ib. 56. † Вуниккĕпе явнă чĕн пушă, мĕншĕн сӳтĕлмелле пулнă-ши? Хурамал. † Чĕмпĕртенех илтĕм чĕн йĕвен, Самартанах илтĕм сарă лаша. В Симбирске купил я ременную узду, в Самаре купил я саврасую лошадь. А.-п. й. 98. Чĕн тилкепи çакланчĕ, кусатăрана явăнчĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

чакырырга

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĉenj]
voki, inviti, nomi
тухтăра чĕн — voki kuraciston
телефон патне чĕн — voki al telefono
чĕнсе ил — alvoki, forvoki
хăнана чĕн — inviti viziti, inviti veni gaste
чĕнсе калани — deklaro, alparolo
мана Этнер тесе чĕнеççĕ — oni min nomas Etner

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«сыромятная кожа»; МК, Замахш., уйг., азерб., казах., к. калп., ног., алт. В кӧн, АФТ, тат., башк. кӳн, узб. кун, туркм., тур. гӧн, тув. хӧм «кожа».

1. «заговорить», «промолвить»; 2. «звать», «приглашать»; азерб. дин «заговорить», «промолвить» (?).

Çавăн пекех пăхăр: