Шырав: ыйхă

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
сон, дремота, дрема
ăшă ыйхă — сладкий сон
тарăн ыйхă — глубокий сон
ыйхăсăр аптăра — страдать бессонницей
ыйхăран вăран — просыпаться
ыйхăран вăрат — разбудить
ыйха кай — погрузиться в сон
ыйха пут — погрузиться в сон
ыйхă пусрĕ — сон одолел
ыйха турт — прост. дрыхнуть
ыйхă вĕçни — бессонница
ыйхă тĕлĕшпе — спросонья, спросонок, в полусонном состоянии
ыйхă килет — спать хочется
ыйхă тăранчĕ — я выспался

2.
спячка
упасен хĕл ыйхи — зимняя спячка медведей

3.
покой, тишина
каç ыйхи — ночная тишина

◊
ыйхă чăпти — соня
ыйхă çупçи — соня
шăпчăк ыйхи — короткий и чуткий сон, полудрема
ыйху тутлă пултăр! — спи спокойно!, приятного тебе сна!
ыйху канлĕ пултăр! — спи спокойно!, приятного тебе сна!

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ыjррры̆), сон. Микуш. Пĕтĕм выльăх çывăрса карĕ, тет, ĕмĕр вăранми ыйхăпа. Ч. Й. Вăрантăн-а, тăван, ăшă ыйхăнтан? Сир. 59. Çисе тăрана пĕлми çын ыйхăсăр асапланать. Сир. 57. Мул-пуянлăха пăхасси ыйха вĕçтерет. † Пылтан тутлă ыйхăсем татăлать. Дик. леб. 48. Вăл çывăрайми пулнă, ыйхи тарнă, ахаль анчах çывăрнă пек туса выртнă. Лап-к. Çакăн питĕ ыйха çывăрас килнĕ. Урож. год. Ун та ыйхи вăранчĕ. Шурăм. № 19. Ыйхă тутлă пулмалла, тăрасшăн мар. || В Çатра — ыjҕы̆ «сон», но ыjы̆к _ки_лэт «хочется спать».

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

йокы

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, ыйăх «сон»; др. тюрк. у, МК у, уд, уду, тефс. ХII-XIII вв., чаг., уйг., узб., кирг., тур., ойр. уйку, алт. В уйуку, уйыкы, тув. уйгу, хак. уйғу, казах., к. калп., ног. уйкы, туркм. укы, хор. ухы, азерб., кумык. юху, тат. йокы, башк. йоко «сон»; чув. ыйхă чăпти (букв. «куль сна»), тат. йокы чӳлмэге, башк. йоко капсыгы (букв. мешок сна) «соня», «coнуля», «сонливец», «тот, кто любит много спать»; якут. уук «сонливый».

Çавăн пекех пăхăр:

ыйттар ыйту ыйтуллă ыйтуллăн « ыйхă » ыйхăçă ыйхăла ыйхăлаттар ыйхăллă ыйхăллăн