Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

варкăшăн

1.
то же, что варкăш II.

вăркăш

I.
то же, что варкăш I. 1.

вăркăш

II.
то же, что варкăш II.

вĕркĕш

3.
то же, что варкăш I. 1.

варкăш

I.

1.
дуновение
порыв ветра
воздушная струя
çил варкăшĕ — дуновение ветра

варкăш

2.
свежесть, прохлада

варкăш

свежий, прохладный
варкăш çил — 1) свежий ветерок 2) сквозняк
каç варкăшĕ çапрĕ — потянуло вечерней прохладой

варкăш

II. глаг.

1.
веять, дуть (о ветре)
тянуть, нести (напр. холодом)
ăшă çил варкăшать — веет теплый ветерок
çырма тăрăх нӳрĕ сивĕ варкăшать — по дну оврага тянет сыростью

варкăш

2.
развеваться, реять
качаться (на ветру)
вздыматься, клубиться
çулăм пĕлĕтелле варкăшрĕ — пламя взметнулось высоко к небу
çул тăрăх тусан варкăшать — по дороге клубится пыль

варкăш

3.
шумно рассекать воздух
арман çунатти варкăшать — с шумом вертятся крылья мельницы

варкăш

4.
сновать
кишеть
урамра халăх варкăшать — на улице полно народу, улицы кишат народом

варкăш

5. диал.
замешаться, потеряться (напр. в толпе)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

вĕркĕш

(_вэ̆_ргэ̆_ш), сновать туда и сюда. Часто бывать где. Н. Уз. Питĕ вĕркĕшше çӳрет. Все снует (без дела). Ib. Питĕ вĕркĕше пуçларĕ. Что-то повадился, зачастил. По словам Н. И. Полорусова, «вĕркĕш» и «варкăш» могут быть синонимами. Шел. 74. Икĕ еннипе те кăткă пек çын вĕркĕшет, Ч.С. Тата, ял хушшине кĕрсен, урампа этем кăткă пек вĕркĕшсе, хĕвĕшсе çӳреççĕ. КС. Урам тулли ача-пăча вĕркĕшет (кишат; в Сред. Юм. сказали бы: «вĕркет»). Ч.С. Çавсен сассисене илтсен, çынсем хĕпĕртенипе хурт пек вĕркĕше пуçлаççĕ. Орау. Пĕр ăрам ача, шăна пек вĕркĕшеççĕ. Шурăм-п. № 5. Ачапчасем пăраçник чухнехи пек урамра вĕркĕшеççĕ. См. нăнкă.

варкăш

(варгы̆ш), веять (о ветре), развеваться. Турх. Вĕçен-кайăк вĕçет, çил варкăшать. Торп-к. Пĕри (одна) калать тет: эпĕ, эс килеччен, çилсĕр-мĕнсĕр варкăшса тăракан ашăли(= ал-шăлли) тăвăп... Н. Карм. Кĕреçепе япалана хăмсарсан, çăмăл япала пулсан, варкăшша вĕççе каять. Дик. Леб. Унта çил варкăшса пырать те, кĕнеке хуçĕсене сире-сире, кĕнекине калать. МО. Хăйсенĕн куçĕсенче тĕттĕм çĕрте йăлтăртатса варкăшса вут çунса тăнă. N. † Кашта çинчи шор тотри çил варкашнипех вĕççенать (= вĕççе анать). || Замешаться. Изамб. Т. Пирĕн ача пасарта çынсем хушшинче варкăшса карĕ (замешался, потерялся). || Кишеть. Ст. Яха-к. Ту çине(л)ле катаран-мĕнтен пăхсассăн, халăх пасарти пек варкăшат. || Дуновенье ветра. Пшкрт. Алăк хопсан, варкăш полат (дуновение). Ib. Çорта варкăшпа сӳнчĕ. Хорачка. Алы̆к оз’ы̆ п̚олзан, варҕы̆ш кэ̆_рэ_т (= çил).

варкăштар

понуд. ф. от варкăш. Изамб. Т. Тырă сăвăрнă чухне, çил варкăштарат. Турх. Мĕшĕн кайăк, çиле варкăштарса, икĕ çунатпа сулласа вĕçетĕн? Синъял. Сарă кĕрĕк аркине çил варкăштарса уçайтăр. Сред. Юм. Эпĕ, пит тарласан, тутăр варкăштарса, çил кăларап. Ib. Хлака çил варкăштарать. || Махать. Шибач. Тоттăрпа варкăштаратăп (вею, машу). || Качать. Чăвашсем 7. Çав такана епле варкăштарса ярат, çавăн пек ача, ăшĕнчен кӳп тухса кайтăр.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

веять

глаг. несов.
1. 1 и 2 л. не употр. (син. дуть, обдувать) вĕр, варкăш, вĕркеле; веет лёгкий ветерок варкăш сил вĕркелет
2. 1 и 2 л. не употр. (син. развеваться) вĕлкĕш; веют знамёна ялавсем вĕлкĕшеççĕ
3. что сăвăр; на току веют зерно йĕтем çинче тырă сăвăраççĕ

дуть

глаг. несов.
1. вĕр, вĕртер (çăвартан); дуть на горячий чай вĕри чее вĕрсе ĕç
2. 1 и 2 л. не употр. (син. веять) вĕр, варкăш, çап; ветер дует сил вĕрет; от окна дует холодом кантăкран сивĕ çапать

трепетать

глаг. несов.
1. 1 и 2 л. не употр. (син. колебаться, дрожать) чĕтре, варкăш, вĕлтĕртет; листья осины трепещут на ветру ăвăс çулçи çилпе вĕлтĕртетет
2. (син. волноваться, бояться) хăра, шиклен, чĕтре, хумхан; трепетать перед экзаменом экзамен умĕн хумхан; трепетать от ужаса хăранипе чĕтре

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

веять

несов. 1. (дуть) вер, варкăш; веет тёплый ветерок ăшă çил варкашать; 2. обычно безл. çап, кил, сарăл; с поля веет запахом сырой земли уйран нӳрĕ çĕр шăрши çапать; от песни веет нежной грустью юрăра ачаш салхулăх сисĕнет; 3. (развеваться) вĕлкĕш; веют праздничные флаги уяв ялавĕсем вĕлкĕшеççĕ; 4. что и без доп. (очищать зерно при помощи ветра) сăвăр; (при помощи решета, веялки) алла.

дуновение

с. варкăш, вĕрни; дуновение ветра çил варкăшĕ.

дуть

несов. 1. вер, вĕркĕш, варкăш, вашкăр; ветер дует çил вĕрет; 2. что, тех. вĕрсе хăпарт, хăпартса ту; дуть колбы колбăсем вĕрсе хăпарт; 3. прост. (пить в большом количестве) ĕç, кӳп, пехле; дуть водку эрех кӳп; ◇ и в ус не дуть хăнк та ан ту; дуть губы тутана тăс.

пахнуть

сов. обычно безл. чем и без доп., разг. çап, вĕр, пер, варкăш, вĕрсе (е варкăшса) ил; пахнуло холодом сивĕ çапрĕ; пахнуло ветром çил вĕрсе илчĕ.

развеваться

несов. вĕлкĕш, варкăш, вăркăш, вылян, хумхан.

трепаться

несов. 1. (развеваться) вĕлкĕш, вĕçсе тăр, варкăш; флажки треплются от ветра ялавсем çилпе вĕлкешеççĕ; 2. разг. (изнашиваться) çĕтĕл, сӳсленсе пĕт, çуркаланса пĕт (тирпейсĕр тăхăнса çӳренипе); 3. (говорить зря, без толку) сӳпĕлтет, пакăлтат, лăпăртат.

трепетать

несов. 1. чĕтре, вĕлкĕш, варкăш; флаги трепещут ялавсем вĕлкĕшеççĕ; 2. за кого-что и без доп., перен. (тревожиться) пăшăрхан, шиклен; 3. перен. (испытывать волнение) хумхан, хумханса чĕтре, кăртлат, карт сик; сердце трепещет чĕре кăртлатать; 4. перед кем-чем, перен. (испытывать страх) чĕтре, хăра, хăраса тăр; все перед ним трепещут пурте ун умĕнче хăраса чĕтреççĕ.

Çавăн пекех пăхăр: