Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

лакăм

3.
выемка, ниша, углубление
стенари лакăм — ниша в стене

лакăм-лĕкĕм

то же, что лакăм-тĕкĕм

лакăм-тĕкĕм

собир.
ямы и бугры, впадины и кочки, рытвины и ухабы
улăхри лакăм-тĕкĕмсене тикĕсле — разровнять ямы и кочки на лугу

сиккеле

2.
трястись, подпрыгивать
йĕнер çинче сиккелесе пыр — трястись в седле
машина лакăм-тĕкĕмсенче сиккелесе пырать — машина идет, подпрыгивая на выбоинах

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сĕкĕм

встреч. в соединении: лакăм-сĕкĕм, рытвины. Панклеи. Вăрă-хорахран, çырма-çатраран, лакăм-сĕкĕмрен, опа-кашкăртан хăтарăр. (Моленье).

çап

(с’ап), бить, хлестать, ударить. Орау. Ăна пуçĕнчен çапрĕ-ячĕ (неожиданно). N. Эпĕ пушипе çĕре çапрăм, çĕр мана сĕлĕ пачĕ. N. Ачасана ытла çапса ухмаха ан кăлар. ТХКА 84. Чăнах та, эпĕ ытти кĕтӳçсем пек мар, выльăха нихçан та çапса амантман. Шемшер. † Ах атте те, ах анне, эпĕ тохса кайсассăн, ик аллуна шарт çапăн! (Хĕр йĕрри). КС. Кĕпене тукмакпа или валекпе çапаççĕ. N. Юпине лартсан, ун пуçĕ тӳпине пĕр укçа пуртăпа çапса кӳртсе лартаççĕ. Полтава 18. Ашшĕ-амăш ачана хĕрхенмесĕр хĕнесе çапла çапса ăс парать. Янтик. Эсĕ мĕншĕн çапрăн мана? Ib. Атте хытă çапрĕ мана пуçран! Ib. Çурăмĕнчен çапрăм. N. Хăмсараччен çапса ил. (Послов.?). Сред. Юм. Çапу-тăву полмарĕ-и? Не было ли побоев? Якейк. Эп вăрманпа пынă чух йăвăç торачĕсем пите-куçа çапса пĕтерчĕç. Ст. Чек. Пирĕн сăмахсене итлемесĕр çамрăк пуçупала таçта кайса, темĕн тĕлне пулса, темĕн çапса вĕлерес, темĕн персе вĕлерес. М. Тув. † Çĕр тенкĕлĕх лашине çапса чупми турăмар. Чотай. † Çакăрвон тенкĕлĕх лашине çапса отми турăмăр (т. е. сделали такою, что она не едет даже, если ее бить кнутом). Пазух. Хире тухрăм çӳреме, хура çĕленсене çапса илтĕм. N. Çав Хурамал ачисем тульккĕ килччĕр ку касса, пуçне çапса çурăпăр. Якейк. Эпĕр паян пилĕкĕн пир çапрăмăр. Ib. Каç полттипа ялта пир çапнă сасă анчах илтĕнет. Кан. Çавăнтах пичĕпе сивĕ юр çине килсе çапат (ударяет). || Бить, пороть. Кн. для чт. 61. Акçонăва çапма сутит тунă. Вара йывăр ĕçе, „каторжный работана“, ямалла тунă. Регули 248. Ĕçлеменшĕн çапрăм. Ib. 165. Вăрă тунăшăн çапрĕç. N. Мулкачă та пире таптать, çил те пире çапать. Чем люди живы. Тапранса тухат çил, Çимун кĕпи виттĕрех çапать. Баран. 70. Ун чух парăссăр та карапа çил хытă çапать, унталла-кунталла ывăтса ярать. Ib. 94. Халех çил-тăвăл тухас пек, сиввĕн-сиввĕн çапать. Чув. пр. о пог. 126. Çил çĕре пит хыттăн çапса вĕрсен, çăмăр пулать. Если ветер очень сильно ударяет о земь, будет дождь. Ib. 83. Çил çук чухне тĕтĕм çĕре çапсассăн, çулла — çăмăр, хĕлле юр пулать. Дым без ветра бьет к земле: летом — к дождю, зимою — к снегу. Орау. Çапса çăвакан çăмăр (дождь с ветром) тухĕ те, пĕтĕмпе сирпĕтсе, йĕпетсе пĕтерĕ. КС. Çапса çăвакан çумăр (бьющий с ветром) тырра ӳкерет. Бигильд. † Çĕн пӳрт çине хăма витнĕ çăмăр çапса çăвасран. N. † Çĕн пӳрт тăрне хăма витрĕм (вар. ампар тăрне хăма витнĕ) çапса çăмăр çăвасран. || Бить (о граде). N. Новосельский уясра пăр çапса кайнă (побило градом). || Пронизывать. N. Çурçĕр енчен сивĕ çапать (проходит, заставляет чувствовать). КС. Çурăма сивĕ çапрĕ, спина прозябла. || Выжимать (масло). N. Йывăç-çу çап. Трхбл. Кантăр çăвĕ çаптарса килтĕм. Ib. Çу çапакан арман, маслобойка. || Ударить (о молнии). Изамб. Т. Ун чухне Сарьел меçĕтне çапнă (молния), тет. Янгильд. Вăрман пĕтнĕ çемĕн арçури пĕте пуçланă, е аçа çапса пăрахнă, теççĕ. || Забивать, вбивать. N. Юпа çумне çап, прибить к столбу (доску). Тимяшево. Халăх çапса хĕснĕ пек пухăнчĕ. N. Çынсем çулăн икĕ аяккипе, çапса хĕснĕ пек, ĕречĕ-ĕречĕпе танă. N. Çапса çыпăçтар (хăмана). || Прилепить, приклеить. Ст. Шаймурз. Ку ача кĕпер хĕррине çыру çырса çапнă. || Покрывать (чем), прибивать. N. Малтан тупăк ăшне те, тупăк виттине те пир çапаççĕ. Якейк. † Пирĕн хăта пит лайăх, толне тоттăр çапнă пак, ăшне порçăн тортнă пак. || Взмахнуть (крыльями). N. Çунаттипе пĕрре çапрĕ те (взмахнула), вĕçсе карĕ. Ала 66. Çунатне çапать шыв çине (гуси). Лашм. † Çарăмсам çинче ула хур, çунатсене çапать шыв çине. || Молотить. N. Хĕрарăмсем вăл вăхăтра ахаль лармаççĕ, вăсам кантăр татаççĕ те, кантăр çапса шăва хутаççĕ. Якейк. Кантăр çапрăмăр; эпĕр ыран йĕтĕн çапас тетпĕр. Пшкрт: ан с'аβас, молотить. Ib. ан с'апры̆м, молотил. N. Ларакан капансене çапни çук-и? çапман пусан, сĕллине çапчăр, ырашĕ лартăр. Альш. † Ырă тетеçĕм, тете, çапăр илĕр ырашне, сутăр ярăр улăмне. Магн. М. 102. Çерçи кантăр çапмантан, чтобы воробьи не вредили конопле. Н. Карм. Икĕ пĕрчĕ пăрçана пĕтĕм хире çапса салатрăм. (Куç). || Положить с силой, бросить с силой. Альш. Пĕри çĕклет те, çапать ăна урапа çине. || Отразиться, падать (о ярком свете). Ядр. Шăрçа çутти çапнă. В. Олг. Инчетре вот пор, пĕлĕт çомне çутă çапрĕ. || Отпечататься, придавать цвет. В. Олг. Алă çомне корăк симĕсĕ çапрĕ. || Отойти и принять прежний вид. Пир. Ял. Юрпа е сивĕ шывпа лутăрканă хыççăн, ӳчĕ шăннине ирĕлтерсе чипер ӳт сăнĕ çапсан, çынна пăртак ăшăрах пӳлĕме илсе кĕртмелле. || Ударить (напр., о краске в лицо). ЧП. Кивĕ уйăхра тунă сăрисем, икĕ пите çапрĕ хĕрлисем. N. Хĕрӳ çапнипеле вут ăшĕнчен.., çĕлен тухрĕ. N. Çунакан япалан хăвачĕ çемĕн вут хĕрĕвĕ çапать. КС. Çурăма ăшă çаппăрĕ. Ударило тепло в спину. || О запахе. Йӳç. такăнт. 61. Çăвне лакăм шăрши çапнă (отзывается запахом посуды). В. Олг. Сĕт йӳçĕ, шăшлă вути йӳççи çапса. N. Остергундомский теекенни; ку сурт йӳçĕ кăшман хурми, питĕ вăрăм, шултра пулать; анчах, сăвакан ĕнене нумай çитерсен, сĕте йӳçĕ çапать; ăнса пулнă çул теçеттинара ку сурт пилĕк пин пăта яхăн пулать. ТХКА 38. Шурă ерĕм-армути йӳççи çапать вара кĕвĕçпе ман чĕрене. Баран. 41. Кăмпа шăрши... сăмсана ыррăн çапса тăрать. СТИК. Ахтар, санран сивĕ çапат (от тебя несет холодом), леррех кайса ларас пуль. Ib. Ай-ай, санран эрек пичĕкинчен çапнă пек çапат (от тебя несет водкой). Шибач. Вăл эреке пек çапат çăвара (йӳçĕ корăк). || Делать колеса. М. Шигаево. Пирĕн ялта çынсем хĕлле çона туваççĕ, çулла орапа çапаççĕ, пĕчик ачасем те хĕлле печик çона тăваççĕ, çула печик орапа çапаççĕ. Календ. 1904. Кусатăран-урапасем çапма вĕренес пулать. Кĕтĕк-вар. Орапă çап, урапа çап, делать колеса; но: орапа ту, делать колеса. || Ткать (куль, рогожу). N. Чăпта çап, ткать рогожу, куль. || Пройти сквозь, пробиться. Орау. Кĕрĕке нӳрĕк виттĕр çапнă. Изамб. Т. Витĕр çапмаллах ан сĕр (сапоги, салом). Толст. Кĕркунне кăткăсен туллине нӳр çапнă. N. Урана шыв çапрĕ (промочил ноги). Сред. Юм. Тар кĕпе виттĕр çапнă. Пот пробил сквозь рубашку. Пазух. Атăлах та урлă, ай, аллă хур, çуначĕсем витĕр те халь юн çапнă. Ай-хай, пĕр хăтаçăм, тăхлачăçăм, кĕрекĕрсем витĕр чыс çапнă. ЧП. Çуначĕсем витĕр юн çапрĕ. || Чеканить. Кĕвĕсем. Ятăр кайнă, чапăр кайнă ылттăн-кĕмĕл çапакан хулана. КС. Укçа çапса пурăнчĕ. Работал фальшивые деньги. || Написать (в разете), печатать. Богдашк. Каçет çине çапмалли хыпар. || Формовать (кирпич). Микушк. † Сирĕн питĕр-куçăр пит илемлĕ, суккăр тутар çапнă кирпĕчĕ пек. || Стрелять. Сред. Юм. Пăшалпа çапса вĕлернĕ (застрелил). Кан. Пăшалсем çапма вĕрене пуçларĕç. N. Револьвĕрĕ çӳлелле çапса каят (выстреливает). || Погубить, поразить. ЧП. Тăшман ялне турă çаптăр. || Звонить (в колокол). Трхбл. Пĕррепе çап, звонить в один (колокол); пуринпе те çап, звонить во все (колокола). || Колоть, резать. N. Пĕр сысна илтĕм те, ăна çитертĕм: ыран çапас, тетĕп. Урмар. Унăн çапмалли сысна та-ха пиллĕк-улттă та пур. || Парить (в бане). N. Пит хытă кăна тарлаттарсан, милкĕсемпе çапсан, пăлтăра (в передбанник) илсе тохса тумлантара пуçлаççĕ. N. Милкĕпе çапса, çуса карчăка мунчаран кăларат. N. Куккăшĕ ăна милкĕпе çапрĕ (выпарил в бане). || Разбивать. Полтава 2. Б. Хмельницкий темиçе тапхăр поляксене çапа-çапа çĕмĕрнĕ (разбивал). || Украсть. || Зашибать, огребать, наживать. СТИК. Ай-яй укçана çапат иккен вăл! Здорово он деньгу зашибает. КС. Паян укçана çапрĕ вăл (нажил, выручил). Кан. Вăл тырăпа сутă туса укçа çапрĕ. Кан. Хамăр айăп ĕçленине кура, кутăн выртсах услама çапаççĕ. || Склоняться. Кан. Распуя çапма тытăнтăм. || Рассказывать (сказки). Собр. Халап çапса хапха тăррине улăхаймăн, йăмах ярса юман тăррине улăхаймăн, теççĕ. (Послов.). Шурăм-п. Тир Йăванĕ юмах çапа пуçларĕ. Çутт. 69. Хĕрарăмсем çăл кутĕнче халапа çапаççĕ. Ир. Сывл. 8. Сăмахĕсене, кăмăллисене, кирлĕ хушăра çапса пыратьчĕç. Хастарлăх ЗЗ. Юсас тесе тăрăшса, сăмах çапса пыратпăр. || Употребл. в качестве вспомог. гл. N. Ăна кăларса çапас пулат. Его надо вышвырнуть с должности? Альш. Пĕр-иккĕ çавăрса çапрĕ те, ăнран кайрăм. N. Анчах хресченсем, çумăр пырса çапнине, утта пур чухнех симĕсле пуçтараймаççĕ.

тăр-пылчăк

совершенно грязный, прегрязный. Хурамал. Вот эпĕ çăл чаврăм, тĕкĕм-çӳçĕм те тăр-пылчăк, хыпаланнипе çăвăнаймасăрах килтĕм.

хупла

хопла, покрывать, N. Хупла, покрыть (çуртана савăтпа). N. Сараппанпе хупласа, покрыв сарафаном. N. Марук аслă ывăлĕпе упăшкине çурнă пĕренесемпе хупласа тунă тĕттĕм сарайне хăварчĕ. N. Тата ан хупла, асту. Альш. Тӳшек ăшне хупласа хучĕç (икерчисене). ЧС. Пит вĕрирен пичĕсене çĕтĕксемпе хупласа тăраççĕ. Якейк. Çаксене порне те хорана ярса вĕретеççĕ те, çĕпрепе четвĕрт кĕленчишне ( = кĕленчи ăшне) ярса хопласа лартаççĕ. || Закрывать. N. Унтан вара пĕтĕм хĕвеле хупларĕ, çирĕм хăлаçран çын курăнмасть. Сред. Юм. Кăмака çăварĕнчен ăшă трук ан тохса кайтăр тесе кăмака çăварне хоплакан листока питлĕх теççĕ. N. Шăтăк çăварне хупланă чул. N. Кăмака çăварне питлĕх хуплани. N. Хĕвел каланă: „Çук, эпĕ вăйлă мар, мана çумăр пĕлĕчĕсем хуплаççĕ“, тенĕ. Якейк. Çил-тăвăл чох хăйăр вĕçсе пĕтĕм пĕлĕтпе хĕвеле хопласа лартать (илет). Шор-к. Чĕпписене хĕрхенсе çунат айне хопласа ларĕ. Кан. Апат-çимĕçе ялан хупласа хурас пулать. N. Кимми ӳпĕнсе хăйне хупласа хунă. Баран. 89. Кӳме умне карнине антарса хупласа хутăм. Книга для чт. 158. Хура тĕкĕсенчен пирĕн кунта нимĕн те тумаççĕ, анчах Африкă çĕрĕнче хĕвел пит пĕçересрен хупламалли сулхăн тăваççĕ. N. Çуни хамăра хупласа хучĕ. || N. Çырмана пĕтĕмпе хăва хупласа илнĕ. КС. Кӳлле мăк хупласа илнĕ. (Илчĕ — если сами наблюдали процесс). N. Ăна кавăн хупласа хĕвел тивертмен вара. || Затемнять. Цив. Çыннăнне ан ăмсан тени ĕлĕкхи вăхăтра халăх куçне хуплама çеç кирлĕ пулнă. || Замести. Баран. 96. Аяккинчи çула юр хупласа кайсан, çав çулпа иртсе çӳреççĕ иккен. || Залить. Орау. Шыв сасартăк (трук) юхса килсе хупласа илчĕ те, çыннисем япалисене те кăларимарĕç. Вследствие быстро нахлынувщей воды люди не успели вынести вещей. || Складывать. Собр. Пĕр хур çунатне хупларĕ те, пĕтĕм тĕнче хупланчĕ. (Каç пулни). || Зажимать. N. Çăварна аллупа хупла (зажми). Капк. Хĕнекенсенчен пĕри ăна çăварĕнчен хупласа çапла каланă (Париж урамĕнче). Кан. Тутине хупласа лартать. Зажимает ей рот. || Заглушить. Кан. Пурте пĕрле хутшăнса хăлхана хупласа лартаççĕ. || Мешать, надоедать. Сĕт-к. Пирн лакăм час шăршăнмасăр хоплать. N. Ĕçĕ нуммайи темех марччĕ вăл,— урăх ĕçе чарни хупласа тăрать. Якейк. Сирн ялсам тырăшăн килсе хопларĕç (аптратрĕç) мана (просили взаем). N. Куç курманни мар-ха унта, пĕлменни хуплать. Курм. † Ай пичи Ярмола, ай инке Варвари, суя пичи Михал пор; нимĕн суя полас çокчĕ, арлаççине кайни хопларĕ. ЧП. Пултран кĕпçи тĕл пултăм, татам çием тенĕ чухне çава касрĕ хупларĕ. || Погубнть. Хурамал. Кирлĕ япала çухалсан çухатакана калаççĕ: хупларăн ĕнтĕ, çтан тупас ĕнтĕ ăна, теççĕ. Г. VII. Хупларăн, анне, мана, хупларăн, çук çĕре (в бедное место) кайнă пулсан (замуж), ырă курнă пулăттăм (мне лучше было бы). Книга для чт. 52. Хуçа тĕлĕк курать: ун çине вĕтĕ чулсем тăкăннă пек туйăнать, чулĕсем: хупласа хуратпăр, хупласа хуратпăр, чĕрĕллех хупласа хуратпăр, теççĕ пек. Баран. 92. Вăл (лавина) пĕтĕм ялне çынни-мĕнĕпе хупласа хурать. Ст. Чек. Хупла çав çурта, хупла, пĕтер, ырă кун ан курайтăр. ЧП. Курайман тăшмансем хупларĕç.

хӳнклет

издавать звук хӳнк. КС. Пушă япаласем: пичке, ăстайкка, лакăм, сăра çӳпçи хӳнклетет.

шăкăр

подр. рассыпанию твердых мелких предметов. Орау. Шăкăр кăларса парать те, кураймастăн унта. Дает (сдачу) грудой, и трудно рассмотреть (фальшивые деньги). Е. Орлова. Шăккăрр мырă сапрĕ. Б. Олг. Ту çинчен нумай вĕт чол тăкăнат, шăкăрр! тет. Т. II. Загадки. Шăкăр пĕр май. (Хурт пуççи). || Подр. выливанию. КС. Шыв шăкăрр юхса туххăрĕ. Ib. Курки тĕпĕ шăтăк та, сăри шăкăрр юхса туххăрĕ. || Дружно, исключительно, сплошь. N. Пур пухăннă хăна шăкăрах тăчĕçĕ. Якейк. Пĕр лакăм топрĕç те, он йĕри-тавра шăкăр пырса ларчĕç. || Сплошной. Шел. П. 49. Пĕтĕм хирте çĕмелпе шăкăр сурат курăнать.

шăршăн

мокнуть, пропитаться водою, набухать. Хорачка, В. Олг. Лотка, катка шăршăнат. Изамб. Т. Пичке хавшанă та, шăршăнтăр тесе, шыва пăрахрăм. Сĕт-к. Пирĕн лакăм час шăршăнмасăр хоплать.

ăстайкка

посудина с крышкой, величиною с ведро. КС. Ăстайккапа уя турăх, уйран, сĕт, яшка илсе каяççĕ. Ăстайкка и лакăм одно и тоже, но у лакăм нет хупăлччи (крышки).

лакун

(лагун), то же, что лакăм. Хорачка: лаҕун — орє_н хомаλи^ы. Ib. _миҕэ̆_т лаҕун’ы̆. Пшкрт: лаҕон (для помой); _тиҕэ̆_м лаҕон’ы̆ (мязинца).

лакăм

(лагы̆м), яма на дороге, ухаб. Çутт. 153. Инçех те мар лакăм пулнă. Ib. 84. Ман çул çинчи лакăмсем питĕрĕнчĕç юрпала. ЩС. Лакăм, небольшая промоина. Шурăм-п. Пĕр лакăм тупрĕç те, ун йĕри-тавра шăкăр пырса ларчĕç. Полтава. Вут-хĕм виттĕр сикеççĕ, лакăм урлă ывт(ă)наççĕ („сквозь огонь окопов рвутся“). Сред. Юм. Лайăм — низкое место между двумя буграми. О сохр. здор. Урам хушшинчи (на улицах) лакăмсене тислекпеле е улăмпала тултарас пулмасть, ялан таса тăпрапа е хăйăрпа, чулпа тултарма кирлĕ. Кн. для чт. II, 145. Куккук çӳрин çурăмĕ сарлака, унта унăн лакăм пур. Тогаево. Пĕр çĕре миçе ача пыçтарнать, çавăн чухлĕ пĕчик лакăмсем чакалаççĕ. Чураль-к. † Кӳлтĕм тухрăм сар лаша, сикрĕ ларчĕ сарă хĕр; сулăнкара (так!) та сулăнать, лакăмра та ларса юлать. (Маслян. п.). Орау. Пырсан-пырсан, пĕр лакăма кĕрех карăмăр; çуна сикнипеле чуттах (едва не) çуна çинчен тухса ӳкеттĕм. Ib. Çуна лакăма сикнипе пĕтĕм ăш кисренсе карĕ. Ст. Чек. Лакăм, рытвина (зимою, а также и летом в грязное время). См. лакăм. || Углубление в русле реки. Якейк. Н. Карм. Лакăмра выртать шыв (глубокое место в реке). Утăм № 1,9. Тинĕс çăварĕ Атăл пек шывсене хăйсене те тĕпсĕр лакăма ярать.

лакăм-лĕкĕм

(л’э̆_гэ̃м), ямины. Кан. Лакăм-лĕкĕмрен шырлан пулать, шырланран чăн çырмах пулса çитет.

лакăм-тĕкĕм

небольшие ямы. Сред. Юм. Эпир çур. çĕршыв 16. Чавсанайпа шкул хушшинче кивĕ çăва (масар) выртать; çав вырăнта халĕ те лакăм-тĕкĕм. Ск. и пред. 58. Унтан лакăм-тĕкĕмсем тăрăх урлă та пирлĕ турта пуçларĕç. Кан. Пур лакăм-тĕкĕмсене те, çул хĕррисенех тасамарлăхсем тăкса тултарнă.

лакăм-тĕкĕмлет

изухабить, изъямить. Сред. Юм. Пылчăкра (в грязную пору) çӳресе, çула веç лакăм-тĕкĕмлетсе пĕтернĕ.

лакăм

(лагы̆м), лагун (для дегтя, воды и пр.). Сĕт-к. Пирн лакăм час шăршăнмасăр хоплать. Альш. Тăватă лакăм сăра. Шел. 127. Тĕпсĕр лакăма (в ненасытные утробы) апат тултарса... çывра пуçларĕç. Изванк. † Ĕçлен-калта вăрманта, кĕсре хури лакăмра. Изамб. Т. Лакăмпа хире (в поле) шыв илсе каяççĕ. Ib. Тикĕт лакăмĕ, лагун для дегтя. Юрк. Эпир иксĕмĕр те чыкан çапла ташланине нумайтарах пăхса тăна пулсан, тикĕт лакăмĕсĕр тăрса юлаттăмăр иккен (оказывается, остались бы без лагуна для дегтя).

лаккăм

то же, что лакăм.

ланкаска

(лаҥгаска), ухаб. СПВВ. ИА. Ланкаскасенче çуна сулăнса каять. Сред. Юм. Ланкаска, нырок на зимней дороге. Ib. Ланкаска = сикмерчĕк, çôл çинчи лакăм. См. ланкашка.

лапсăртат

(лапсы̆рдат), лохматиться, косматиться, ходить неряшливо в отношении костюма. Альш. Ак пупĕ лапсăртатса чупат, тет. Сред. Юм. Мĕн лапсăртатса çӳрен эсĕ ман хыçран? Что ты шляешься за мной? N. Чиркӳ çăраççине илчĕ, тет те, лапсăртатса пычĕ, тет, чиркĕвелле. Ст. Ганьк. † Ял-ялĕнчи арăмсем, тикĕт лакăм тулашĕ пек (как наружная сторона мазницы), лапсăртатса çӳреççĕ. (Выр. „ял-ялĕнчи“ понимается здесь в см. „хăш-хăш ялти“). N. Унта йăвăççисем пит çулçăлă, темĕн тĕрлĕ лапсăртатса лараççĕ (с широкой кроной). Ст. Чек. Йывăç çил вĕрнĕ вăхăтра лапсăртатса ларать, çулçисем пĕр-пĕрне çапăннипе. Орау. Çырма хĕрĕнче пĕр ват хурăн лапсăртатса ларать.

вирелле

по направлению вверх, в гору, против течения. N. Çӳç-пуç вирелле тăрса каять. Волосы встают дыбом. Ст. Ганьк. Шыв вирелле юхмаçть-ĕçке. Рекеев. Хăрарăм та, çӳç вирĕлле тăр. Ib. Çӳçне вирелле турать (чешет). Б. Бур. Çак сăмах суя пулас пулсассăн, тĕкĕм-çӳçĕм вирелле тăтăр, çак каччă хĕвĕнчи пăчăр тĕкĕ пек. Н. Карм. Унталла кайма вирелле. Ехать туда — в гору. N. Вирелле, против шерсти. Ч. П. Йĕлме йĕлтĕрĕ турĕ те, шурăм кайрăм вирелле. Альш. † Самар шывĕ юхать вирелле, сар хăмăшсем тай(ă)лаççĕ шывалла. В. Олг. Вирелле мальлă (в Хорачка: _тӧ̆_рдэ̆_н). Сала 151. Хура шывсем юхат вирелле. || Шиворот-на-выворот. Тюрл. Урана кутăнла сырсассăн: мĕнле вирелле сырнă ес? теççĕ. Ib. Вилĕ тумтирне вирелле тăхăнтараççĕ. (У КС: тирĕс). Ib. Хамăр енчи пек туманнине пурне те: вирелле тунă, теççĕ. || Рекеев. Сăмахĕпе кăмăла вирелле турĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

воронка

сущ.жен.
1. варинкке (кĕленчене шĕвек ямалли)
2. (син. яма) шăтăк, путăк, лакăм; воронка от снаряда снаряд ӳкнĕ шăтăк

омут

сущ.муж., множ. омуты и омута
авăр, лакăм (юхакан шыври тарăн вырăн)

ухаб

сущ.муж.
лакăм, ланкашка, сакăлта (çул çинче)

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

выбоина

путăк, санкăлтăк, алтăк-калтăк, ланкашка, сакăлта, лакăм, ланкама.

ухаб

ланкашка, сакăлта, санкăлтăк, лакăм, алтăк.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

выбить

сов. 1. кого-что (вышибить) çĕмĕр, çапса кăлар, çапса ӳкер (е антар); выбить стекло кантăк çĕмĕр; выбить пробку из бочки пичке пăккине çапса кăлар; выбить из седла йĕнер çинчен çапса антар; 2. кого (с боем вытеснить) хăваласа яр; выбить противника из города тăшмана хуларан хаваласа яр; 3. что, разг. (выколотить) тасат (силлесе, çапса, шаккаса, хулласа т. ыт.); выбить трубку чĕлĕме шаккаса тасат; выбить ковры кавирсене силлесе-шаккаса тасат; 4. что (уничтожить) çап, çĕмĕр, таптат; рожь выбита градом ыраша пар çапнă (е çĕмĕрнĕ); 5. что (сделать углубление) шăтар, шăтарса кĕр; 6. что (вычеканить, вытиснить) çап; выбить медаль медаль çап; выбить клеймо кĕлеме çап; ◇ выбить дорогу çула лакăм-тĕкĕмлетсе пĕтер; выбить дурь из головы аса кĕрт, ухмахланма пăрахтар.

выбоина

ж. путăк, санкăлтăк, ланкашка, лакăм.

выдавить

сов. что 1. (выжать) хĕссе (е пăчăртаса, пăрса, пусса) кăлар; выдавить сок из ягод çырла шывне пăчăртаса кăлар; 2. перен.: выдавить улыбку ирĕксĕррĕн кулса ил; выдавить из себя слово хăвна ирĕксĕрлесе сăмах хуш; 3. (выломить) çĕмĕрсе кăлар, пусса çĕмĕр; выдавить стекло кантăка тĕксе çĕмĕр; 4. (вытиснить) чĕрсе çыр (е йĕрле), путар; выдавить в сырой земле ямку нӳрлĕ çĕр çине лакăм ту.

избитый

прил. (всем известный, надоевший) йăлăхтарса çитернĕ, хăлхана йӳçĕхтернĕ, шаблонла; избитые слова йăлăхтарнă сăмахсем; избитые фразы шаблонла сăмахсен пуххи; ◇ избитая дорога 1) (с ухабами) лакăм-тĕкĕмлĕ çул; 2) (привычный путь) такăр çул, хăнăхнă çул.

изъезженный

прил. çӳресе пăснă, ланкашкаланса пĕтнĕ, лакăм-тĕкĕмлĕ; изъезженная дорога лакăм-тĕкĕмлĕ çул.

рытвина

ж. ланкашка, алтăк, лакăм, лакăм-тĕкĕм.

скважистый

прил. 1. разг. (со скважинами) шăтăк-çурăк, шăтăк-путăк, лакăм-тĕкемлĕ; скважистый пол шăтăк-путăк урай; 2. физ., геол. шăтăк-çурăк, шăтăклă-шăтăклă.

углубление

с. 1. по гл. углубиться; 2. (выемка, впадина) путăк, шăтăк, лупашка, лакăм.

ухаб

м. лакăм, лакăм-тĕкĕм, сакăлтак, ланкашка, шăтăк-путăк, сулăнчăк; ехать по ухабам сакăлтаксем урлă пыр.

ухабистый

прил. ланкашкаллă, сакăлтаклă, лакăм-тĕкĕмлĕ, сулăнчăклă, шăтăк-путăк; ухабистая дорога шăтăк-путăк çул.

Çавăн пекех пăхăр: