Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

кăмăлча

то же, что пăлчав

пăлчав

уст.
уговор о дне свадьбы

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

пăлчав

договор о дне свободы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

кăмăлча

то же, что пăлчав. Моргоуши. Кăмăлча карĕç. Поехали к родителям невесты уговориться, на какой день назначить свадьбу. НАК. çураçсан кайран (после сватовства), пĕр-икĕ эрнерен, кăмăлча илеççĕ. Ун чухне вĕсем (отцы жениха и невесты?) туйне минçе ернерен, епле кун тăвассине чистах калаçса хураççĕ.

кăпăлчал

(кы̆бы̆л'џ̌ал), то же, что пăлчав. Синерь. Пасарта вĕсене каччăсем пахнă, каччăсем хыççăн пĕр старик çӳренĕ. Вара Маря, çиленсе, сурнă çав старик çине. Çав каçах çав старикпе каччăсем кăпăлчал илчĕç, тет: виç кунта туй тумалла, терĕç, тет.

пăлчав

(пы̆л'џ̌ав), окончательный уговор о сроке, о дне, свадьбы. [Радлов. Словарь: болџау, болџал — срок]. См. кăмăлча. Начерт. 137. Изамб. Т. Пăлчав илме кайсан туя миçе урапа пырасси çинчен, миçе юналăк килесси çинчен, мĕнле кун туй пуçланасси çинчен калаçаççĕ. Ib. Туйччен пĕр эрне малтан хăтăш, тăхлачĕш, тата пĕр ямшăк ачи хĕрĕн ашшĕ-амăшĕ патне пăлчав илме каяççĕ. Б. Яныши. Пăлчава карĕç. Поехали уговариваться относительно времени свадьбы к родителям невесты. Туй. Туй пулас умĕн каччă ашшĕ тепĕр хут кайса килет, пĕр-пĕр çывăх çынна илсе каять. Ăна «пăлчав» илме кайни теççĕ. N. Пăлчав илме килни: туй тăвас умĕн пĕр виç-тăват кун малтан çĕнĕ кĕрĕвĕн ашшĕпе-амăшĕ, тата пĕр 12—13 çулти арçын ача çураçнă хĕрĕн ашшĕсем патне пыраççĕ. Унта вăсем кучченеçсем исе пыраççĕ: эрек (мĕн чухлĕ килет илме: витре, е çур витре), пыл, хăпартусем. Вĕсене çураçнă хĕр парне парса ярат: хуняшшĕ пулассине пир, хунямăш пулассине сурпан, ачине манка туттарĕ. Çав парнесене илме килнине пăлчав илме килнĕ теççĕ.

пăлчал

(пы̆лџ̌ал), то же, что пăлчав. СПВВ., Трхбл. Н. Седяк. Хăта пăлчал илсе таврăнать килне. Ib. «Каччă ашшĕ патне килет канаша (на совет). Çак канаша пăлчал теççĕ. Пăлчал = срок». Н. Карм. Пăлчалта пĕр витре эрех исе килет, пĕр пичке сăра, тавар кӳрет, йилен, хăмаç çип кӳрет, хăмаç виç аршăн. Стюх. Пăлчал — нечто в роде свадебного обычая, обряда: отец жениха за неделю до свадьбы отправляется в дом невесты для уговора о времени свадьбы.

пăнчал

(пы̆н'џал), то же, что пăлчав. Пшкрт. Пăнчал сăрипеле каяччĕ той ыран тен чоня.

пăчав

то же, что пăлчав. Ерк. Асне илчĕ ирт е кайнă пăчава, тата чаплă туйри ĕмĕр манми хуйхăна.

пĕчев

то же, что пăлчав. Ерк. 138. Пĕчевре — эреке, туй çитсен — кĕреке: аку хĕрне панă чух пулатех пылакки, анчах шутларăн-и, кайран пулĕ мĕн йĕрке?

йыхрав

приглашение, зов. Охотник. У нас пасха начиналась в среду на страстной неделе. Утром в этот день мальчики с каждого двора выезжают верхом и, собравшись вместе, приглашают всех к себе пировать. Начинают они с одного конца деревни и кончают другим концом. На каждом дворе их встречают с ведром пива, стоя на крыльце. Они подъезжают к ведру по одному и, выпив по ковшу пива, отправляются на следующий двор. Это называется йыхрав — приглашение на пир. Менча. Йыхрав яр — посылать звать в гости (ĕçке). Ч. П. Çак килтен йыхран яман пулсан, килмĕттĕмĕр эпир çак киле. Б. Бур. Иван патне сăра ĕçме — пĕр йыхравран ан юлăр, икĕ йыхрава ан тытăр (чит. ан кĕтĕр ― не ждите второго приглашения). Рак. Атьăр Хĕлин патне сăра ĕçме; пĕр йыхравран ан юлăр, икĕ йыхрава ан кĕтĕр. Туй. Туй пулас пулас (sic!) каç пĕр пĕр ăратнери ачана йыхрава яраççĕ. Альш. Йыхрава кил. IЬ. Йыхрава кайни. IЬ. Кайса кил йыхрава (позвать, пригласить). Сред. Юм. Йыхравсăр епле хăнана каян поль? Если не звали, как пойдешь в гости? Чăвашсем 15. Пĕлтĕр пирĕн ялсем Улатимĕр Ăçтаппанĕ Миххайла праçникĕнче Рак-кассине йыхрава кайнă (поехал). || Тимер. † Ах, тăхла чăçăм Пăлаки! Ӳснĕ-ӳсмен хĕрĕшĕн çуллен йыхрав яраттăн; пирĕн шăллăм (жених) ӳсмен-ччĕ. Пирĕн шăллăм ӳссессĕн, хамăрах пырса илтĕмĕр. || Йыхрав = пăлчав? Чăрăш-Туйçа (Чебокс. у.).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

пăлчав

, диал. пăлчал уст. «уговор о дне свадьбы»; казах. болжал «заранее условленное место, время, срок»; «предположение», «ориентировка»; Замахш., кумык. болжал «срок»; тув. болгач «свидание»; «срок», «время»; болча «назначить место встречи»; «назначить свидание»; монг. болзоо(н) «договоренность», «условие», «уговор (о сроке и месте)»; болзох «уславливаться», «уговариваться о сроке и месте», «назначить срок».

Çавăн пекех пăхăр: