пĕрлĕх
1.
единение, сплоченность
ĕç çыннисен пĕрлĕхĕ — сплоченность трудящихся
партипе халăх пĕрлĕхĕ — единение партии и народа
пĕрлĕх
2.
единство
общность
интернационалла пĕрлĕх — интернациональное единство
кăсăксен пĕрлĕхĕ — общность интересов
формăпа содержани пĕрлĕхĕ — единство формы и содержания
теорипе практика пĕрлĕхĕ — единство теории и практики
шухăш-кăмăл пĕрлĕхĕ — единство мнений
пĕрлĕх
3.
гармония
çутçанталăк пĕрлĕхĕ — гармония природы
пĕрлĕхлĕх
то же, что пĕрлĕх 2.
симфони
2. перен.
симфония (килĕшӳллĕ пĕрлĕх)
сасăсен симфонийĕ — симфония звуков
система
3.
система (нумай пайсенчен тăракан пĕрлĕх)
виçесен метрла системи — метрическая система мер
иригаци системи — ирригационная система
хÿтĕлев системи — система обороны
тĕп нерв системи — центральная нервная система
хĕвел системи — солнечная система
философи системи — философская система
юн системи — кровеносная система
союз
2.
союз (пĕрлĕх)
рабочисемпе хресченсен союзĕ — союз рабочих и крестьян
пĕрлĕх
единение. N. Пĕрлĕх — пурте пĕр канашлă, пĕр кăмăллă пулса ĕçлени.
ансамбль
сущ.муж.
1. ансамбль (юрăçсен е кĕвĕçсен ушкăнĕ); ансамбль песни и танца юрăпа ташă ансамблĕ; фольклорный ансамбль халăх пултарулăх ансамблĕ
2. пĕрлĕх, килĕшулĕх, çураçулăх (сăм., хулари çурт-йĕрсен)
единство
сущ.сред.
1. (син. цельность, неразрывность) пĕрлĕх, пĕтĕçӳлĕх, пĕр пĕтĕмлĕх; единство государства патшалăх пĕр пĕтĕмлĕхĕ; единство слова и дела сăмахпа ĕç пĕрлĕхĕ
2. (син. общность, совпадение) пĕр пеклĕх, пĕр килни; единство взглядов шухăшсем пĕр килни
комплекс
сущ.муж.
1. (син. совокупность) пĕрлĕх, пухă, хуçалăх; комплекс машин для обработки почвы ака-суха машинисен пуххи
2. комплекс (экономикăн пысăк пайĕ); военнопромышленный комплекс çар промышленность комплексĕ
3. комплекс (çурт-йĕрсен çыхăнуллă ушкăнĕ); архитектурный комплекс архитектура комплексĕ; спортивный комплекс спорт комплексĕ
союз
1. сущ.муж.
1. пĕрлĕх, пĕрлешӳ; пĕрлешни; союз демократических сил демократи вăйĕсен пĕрлĕхĕ; профессиональные союзы професси пĕрлешĕвĕсем
2. пĕрлĕх, союз (патшалăх пĕрлешĕвĕ); Союз Советских Социалистических Республик; Советский Союз Социализмлă Совет Республикисен союзĕ; Совет Союзĕ (пирĕн çĕршывăн историре пулнă ячĕ)
целый
прил.
1. (син. полный) тулли, пĕтĕм; мы работали целый день эпир кунĕпех ĕçлерĕмĕр
2. (син. значительный, большой) нумай, пысăк; решён целый ряд вопросов нумай ыйту татса панă
3. (син. невредимый) тĕрĕс-тĕкел, чипер; все вещи целы япаласем пурте чиперех
4. целое сущ.сред. пĕр пĕтĕмлĕх, пĕрлĕх; народ и армия — единое целое халăх тата çар пĕр пĕтĕм
5. целое число или целое тулли хисеп; пять целых три десятых пиллĕк тулли те виççĕ вуннăмĕш ♦ в общем и целом пĕтĕмлетсе каласан
братство
с. 1. туслăх, тăванлăх, пĕрлĕх; братство рабочих всех стран мĕнпур çĕршывсенчи рабочисен туслăхĕ; 2. рел. тĕн пĕрлешĕвĕ.
групповщина
ж. вакланни, ушкăнсем çине пайланни, пĕрлĕх çукки.
единение
с. пĕрлешӳ, пĕрлĕх, пĕрлешни; в единении сила пĕрлешӳре — вăй; единение партии и народа партипе халăх пĕрлĕхĕ.
единство
с. 1. пĕрлĕх; единство партии парти пĕрлĕхĕ; 2. (неразрывность связи) пĕрлĕх; единство теории и практики теорипе практикăн пĕрлĕхĕ; 3. (общность) пĕрлĕх, пĕрпеклĕх; пĕр килни; единство мнений шухăшсем пĕр килни.
монолитность
ж. çирĕп пĕрлĕх, пĕтĕçӳлĕх, çирĕплĕх.
общность
ж. пĕрлĕх; общность языка чĕлхе пĕрлĕхĕ.
связь
ж. 1. çыхăну; связь теории с практикой теорипе практика хушшинчи çыхăну; 2. (внутреннее единство) çыхăну, пĕрлĕх; связь писателей с народом писательсемпе халăх хушшинчи çыхăну; 3. (общение; сношение с кем-л.) çыхăну, çыхăну тытни, хутшăну; 4. мн. связи (знакомства) çыхăну, хутшăну, хунтă, пĕлĕш-тантăш; 5. (средства связи) çыхăну; телефонная связь телефон çыхăнăвĕ; отделение связи çыхăну уйрăмĕ.
совпадение
с. 1. (одновременность) пĕр килни, пĕр вăхăтра пулни; 2. (сходство, общность) пĕрпеклĕх, пĕрьевĕрлĕх, пĕрлĕх; 3. (соединение, сочетание) пĕрлешни.
содружество
с. 1. пĕрлĕх, туслăх, килĕшӳ; содружество социалистических наций социализмлă нацисен пĕрлĕхĕ; 2. (объединение) пĕрлешӳ; литературное содружество литература пĕрлешĕвĕ.
спаянность
ж. çирĕп (е тачă) çыхăну, çирĕп туслăх, пĕрлĕх; спаянность с массами массăсемпе тачă çыхăнни; спаянность коллектива коллективри çирĕп туслăх.
сплочённость
ж. тачă çыхăну, пĕрлĕх, пĕршухăшлăх; сплочённость трудящихся ĕççыннисен пĕрлĕхĕ.
субстрат
м. субстрат (1. спец. никĕс; 2. филос. тĕрлĕ явленисен пĕрлĕх никĕсĕ).
товарищество
с. 1. (товарищеские отношения) юлташлăх; чувство товарищества юлташлăх туйăмĕ; 2. (объединение) пĕрлешӳ, пĕрлĕх; товарищество по совместной обработке земли эртелпе çĕр ĕçлемелли пĕрлешӳ.
триада
ж. триада (виçĕ пайран тăракан пĕрлĕх).
целостность
ж. пĕрлĕх, пĕтĕмлĕх, пĕтĕмĕшлĕх; целостность государства государство пĕрлĕхĕ; целостность организма организм пĕрлĕхĕ.
целость
ж. 1. (сохранность) тĕрĕс-тĕкел; сохранить в целости тĕрĕс-тĕкел усра; 2. (единстёо) пĕрлĕх; ◇ в целости и сохранности (или невредимости) тĕрĕс-тĕкел.
колония
1. колони (метрополие пăхăнса тăракан çĕршыв); бывшие колонии Англии Англи колонийĕ пулнă çĕршывсем 2. ентешлĕх, пĕрлĕх; французская колония в Алжире французсен Алжирти ентешлĕхĕ 3. колони (айăплă çынсене усракан вырăн)
комплекс
комплекс, пĕрлĕх; народнохозяйственный комплекс халăх хуçалăх комплексĕ; торговый комплекс суту-илӳ комплексĕ; больничный комплекс больница комплексĕ
муниципальный
муниципалитет -ĕ; муниципаллă; муниципальное образование муниципаллă пĕрлĕх; муниципальные выборы муниципалитет суйлавĕ; муниципальная собственность муниципаллă харпăрлăх
пĕрре
[per/re]
unu, unufoje; neniom, tute
пĕр сехет — unu horo
пĕр тенкĕ — unu rublo
пĕр хут — unu fojon
тепĕр — alia, ankoraŭ unu
çитнĕпе пĕрех — preskaŭ venis
пĕртен пĕр — unusola, unika
пĕр çын — certa persono, unu persono, iu homo
пĕр енчен... — de unu flanko
тем те пĕр — plej diversaj aĵoj, kio ajn
пĕр вăхăтрах — samtempe
пĕр кун — unu tagon
пĕр-пĕччен — tute sola
пĕрер — po unu, laŭvice
пĕрле — kune
пĕрлехи — kuna, komuna, kolektiva
пĕрлеш — unuiĝi, kuniĝi
пĕрлештер — unuigi, aligi, kunigi
пĕрлешӳ — unio, unuiĝo, unueco
ligo, komunumo
пĕрлĕх — unueco, ligo
пĕрмай — ĉiam
пĕр-пĕрне — unu la alian
пĕрре çитет — baldaŭ estas la unua horo
пĕррере тĕл пулатпăр — ni renkontuĝu je la unua horo
вăл пĕрре те ватăлман — li (ŝi) neniom maljuniĝis
пĕрре вуннăмĕш — unu dekono
çулталăкра пĕрре — unufoje en la jaro
пĕррехинче — unufoje, unu tagon
пĕрре çурă — unu kaj duono
пĕрремĕш — unua
пĕрремĕшĕнчен — unue
пĕртăван — frato aŭ fratino, parenco
пĕрче — ero (de io)
вăлча пĕрчи — kaviarero
мамăк пĕрчи — lanugero
ахах пĕрчи — perlo
улăм пĕрчи — pajlero
шăрçа пĕрчи — bido
юр пĕрчисем — neĝeroj
Einheit
pĕrlĕh
пĕрлĕх
альянс
ç.с. Организацисен (тĕсл., политика пар-тийĕсен), патшалăхсен е çынсен ушкăнĕ пĕр-пĕр тĕллевпе вăхăтлăх чăмăртанни. Вĕсем ... Жан Кусто çĕршывĕн яш-кĕрĕмĕпе тахçанах çыхăннă-мĕн, малашне альянс (пĕрлĕх) туса хурасшăн. ÇХ, 1998, 46 /, 4 с. Вулакансем «Альянс» ушкăн солисчĕсемпе паллаштарма ыйтса çыру хыççăн çыру яраççĕ. Т-ш, 1999, 8 /, 12 с. Çак «вăртахлăха» (альянса) хăй вăхăтĕнче Ф.Тютчев питĕ ăнăçлă питленĕ. Х-р, 13.04.2000, 2 с.).
— Çурçĕр Атлантика альянсĕ (Х-р, 13.04.2001, 3 с.)
жириновец
ç.с. Раççейри либерал-демократсен В.В.Жириновский ертсе пыракан партийĕнче (РЛДП) тăракан е унăн интересĕсене хӳтĕлекен çын. [Суйлавра] жириновецпа националист 3—5-шер процент пухĕç, анпиловец — тата сахал-тарах. Х-р, 9.01.1998, 1 с. Кунти [Шупашкарти] жириновецсем хушшинче самай пысăк ятлă-сумлă тепĕр çын та пур. Вăл — çурçĕр-хĕвеланăç районĕнчи РЛДП членĕсен ертӳçи. ÇХ, 1999, 4 /, 2 с. Жириновецсен фантази тени вăйлă çав. ÇХ, 1999, 13 /, 3 с. Думăна лекнĕ ... «жириновецсем» тӳрех çĕнтерӳçĕсем [РФКПпа «Пĕрлĕх»] майлă çаптарма тытăнчĕç. Х-р, 25.05.2001, 1 с.
зодиак
ç.с. Хĕвелĕн çулталăкра 12 çăлтăр ушкăнĕ витĕр иртекен çавра çулĕ (вуникĕ паллăллă пĕрлĕх). Çу уйăхĕн 21-мĕ-шĕнчен пуçласа ... хĕвел Зодиакăн Йĕкĕрешсем палли тĕлĕнче тытăнса тăрать. Х-р, 3.06.1992, 4 с. Зодиак Тигрне алла вĕрентме тăрăшакансем. ÇХ, 1998, 1 /. 1 с. Зодиак паллинчи ăнăçсăр кунсем. ЧХ, 2000, 34 /, 8 с. Зодиак палли тăрăх эпĕ Сурăх, хĕр тусăм — Скорпион. Ар, 2001, 21 /, 3 с.
пайланманлăх
ç.с. Пĕрлĕхлĕх, пĕрлĕх, пĕтĕмлĕх. Çĕршыв пайланманлăхне сыхласа хăварма тесе 1994 çул вĕçĕнче Чечен Республикине — Ичкерие Раççей çарĕсене кĕртсе ячĕç. Х-р, 7.05.1998, 2 с. Паян пурте Раççей пайланманлăхне упрамалла теççĕ. ÇХ, 2000, 12 /, 5 с. Захир Шах АПШпа унăн союзникĕсенчен Афганистан территори пайланманлăхне хисеплеме ... ыйтнă. Х-р, 9.10.2001, 2 с.
пĕрлĕхçĕ
ç.с., калаç. «Пĕрлĕх» (каярах — «Пĕрлехи Раççей») парти йышне кĕрекен çын. «Пĕрлĕх» сpездне Аслă Новгородра ирттерме палăртнă... [Атăлçи] Федераци округĕнчи «пĕрлĕхçĕсен» ячĕпе унта Н.Пугин тухса калаçать. Х-р, 24.10.2000, 1 с.
политканаш
ç.с. Пĕр-пĕр политика организацине ертсе пыракан йыш. «Пĕрлĕх» юхăм малашне парти пулса тăрассине... юхăмăн политканашĕ хăйĕн анлă ларăвĕнче пĕлтернĕ. Х-р, 12.05.2000, 1 с. П.Краснов — «Пĕрлĕх» партин республикăри организацийĕн политканашĕн ертӳçи. ÇХ, 2001, 39 /, 2 с. [РСДП] Политканаш йышне Чăваш халăх писательне М.Юхмана та кĕртнĕ. Х-р, 4.12.2001, 4 с. С.Станкевич ... СПС политканашĕнче тăрать. Х-р, 14.03. 2003, 3 с.
популист
ç.с. Çăмăлттайла тем те пĕр шантарса халăх кăмăлне çавăракан чыссăр политик. Жириновский пек популист-политиксем кăмăла хуçаççĕ. Х-р, 6.03.1994. «Пĕрлĕх» — популистсен, чарăнми калаçма юратакансен дискусси клубĕ мар. Х-р, 4.03.2000, 1 с.
пухăм
п.с. Пĕрлехи йыш; пухă, пĕрлĕх. Азбука тесе ... сасăсене паллăсемпе палăртса йĕркеленĕ пухăма калатпăр. Н.Ыдарай, 1997, 6 с.
— танл., пухăм «созыв» (ЧВС, 1961, 298 с.).
Çавăн пекех пăхăр:
пĕркунелин пĕркунне пĕркунхи пĕрлĕк « пĕрлĕх » пĕрлĕхçĕ пĕрлĕхен пĕрлĕхенлĕх пĕрлĕхлĕ пĕрлĕхлĕх