Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

пĕтре

I. уст.

1.
кожаный мешок, кожаная сумка (для муки)
Пĕтре çинче пĕр кăмпа. (Кăвапа). — загадка На кожаном мешке гриб. (Пупок).

пĕтре

2.
куль

пĕтре

3.
ремень

пĕтре

II.
кудрявый, курчавый, вьющийся
пĕтре сухал — кудрявая борода
пĕтре çӳç — курчавые волосы
пĕтре çилхеллĕ лаша — лошадь с вьющейся гривой
пĕтре путек ягненок — с курчавой шерстью
пĕтре çĕлĕк — смушковая шапка

пĕтре

◊
пĕтре пĕлĕт — кучевые облака

пĕтреке

то же, что пĕтре II.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хевтӳ

то же, что хевте, мощь, сила. Зап. ВНО. Хевтӳ, прок, мощь. Ib. Ватăлтăм та, хĕвгӳ те пĕтре. См. хĕветӳ.

пакăлта

(пагы̆лда), углубление, небольшое озеро. КС. Çав пакăлтара пĕр пĕтре (пескарь) ишсе çӳрет (довольно глубокое и узкое углубление в воде).

пӳлме

(_пӳ_лмэ), закром, сусек. Толст. Унта вăл (хлеб на мельнице) çăнăх пулать те, пӳлмене юхса анать. БАБ. Кĕлет тулли пӳлме пар, пӳлме тулли тырă пар. (Моленье ӳчӳк). С. Тим. Пӳлмене хурсан, пӳлме перекетне патăр. (Моленье). Собр. Сутта кайнă чух пӳлме пуçлăпăр, турă, пӳлме перекетне пар. Сред. Юм. Пӳлмере уярнă ôнта. В закромах пусто. Тюрл. Çĕн-çул çĕрĕ (в ночь на 1-ое января) хĕрупраçсем юмăç пăхаççĕ. Решуткана (пахча картине) хăлаç çитнĕ таран тытаççĕ те, пĕр хĕрринчен: пӳлме, пĕтре, мих, тесе шутласа тухаççĕ. Юлашки решутки пӳлмепе пĕтсен, хĕрĕн пулас упăшкин тырă таврашĕ пӳлмере тăккаланса кăна выртмалла; пĕтрепе пĕтсен (пĕтре = пĕтĕре — чăпта пек пысăк михĕ, çиппине темиçе хут пĕтĕрсе тунă пиртен çĕленĕскер), пĕтрепе анчах, сахалтарах пулмалла; михпе пĕтсен, тата сахал, мих таврашĕпе кăна ларкаламалла пулать, тет. ЧП. Пӳлме тĕпĕ. Ib. Пӳлмери сĕлĕ. || Перегородка. || Комната.

пĕтĕре

то же, что пĕтре, кожаный мешок.

пĕтре

(_пӧ_трэ), назв. кожаного мешка. В. Олг. Разг. С. Мих. 23. Пĕтре; так называли большие кожаные сумы, в которых чуваши вывозили на базар муку. Они были похожи на мехи степных жителей, в которых эти держат кумыс и берут в путь воду. МПП. Пĕтре — чĕнрен кулек вырăнне тунă 4 пăт-кĕрекен тырă хутаççи. Пшкрт. Ĕлĕк авалхи çынсам тырă хумали пĕтре тунăç пошăтран сăрантан. Хорачка. Пĕтре (_пӧ_трӓ) — чĕнĕн, ĕне тирĕнчен, чĕнтен туса, онта тырă хуаччă, 5 пăт кĕрет, кая кĕрекен те пор (халĕ çок). Сред. Юм. Çĕнçôл çĕрĕ хĕрсĕм кĕлет пĕренине çӳлтен аялалла хăлаçпа виçеççĕ те, çӳлтен пуçласа, кашни пĕренине: пӳлме, пĕтре, мих, тесе, шотлаççĕ Пӳлме тесен, пĕрени шôтласа пĕтсен, хĕре пуян çĕре каять, теççĕ, ыттисем? Орау. Пĕтре — сысна тирĕнчен мишук. Ун çине пыл та, укçа та тултарнă. Сĕвессе ури-хӳрипех сӳнĕ. Истор. Вĕсем (тутарсем) хăйсен япалисене пĕтресем ăшне чиксе çĕленĕ те, лаша хӳрисенчен çыхса каçарнă (через реки). || Куль. СПВВ. Т. Пĕтре — куль тенни пулать. || Ремень. N. Вуник пушăт çăпати пуй çăпата (= пуян çăпата? может быть, искаж. вм. туй çăпати?), кантрисене шак пĕтрепе явайнă.

пĕтре

(_пӧ̌т'_рэ), кудрявый. Собр. † Хура тур лаша пĕтре çилхеллĕ. N. † Хура вăрман урлă каçнă чух пĕтре хӳреллĕ кайăксем куртăмăр.

янчăк

(jанџы̆к), кудрявый, завитой. Пшкрт. jанџы̆к с'и_лђӓ_лэ ут (= пĕтре çилхеллĕ). Лошадь с кудрявой гривой.

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

мешок

-шка михӗ; кожаный мешок пĕтре, такмак.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

пĕтĕр

«крутить» (усы); «вить», «завивать», «сучить» (нитки), «тростить»; пĕтре «кудрявый»; тат. бӧтер «сучить», «крутить», «вертеть», «свивать»; башк. бөзрә «кудрявый», «вьющийся»; бӧзрәлә(т) «завивать»; уйг. бодрә «кудрявый».

ыраш

ыраш пăтри (пĕтри) «пескарь»; пĕтре «кожаная сумка»; алт. В пӳдре, пӳдӳре «пескарь» (273).

Çавăн пекех пăхăр: