Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

куççуль

слезный
вĕри куççуль — жгучие слезы
савăнăç куççулĕ — слезы радости
куççуль парĕсем — слезные железы
куççуль тумламĕ — слезинка
куççуль юхтаракан газ — слезоточивый газ
куççуль витĕр кул — смеяться сквозь слезы
куççульпе макăр — заливаться слезами
куççульпе йĕр — заливаться слезами
тĕтĕмпе куççуль тухать — глаза слезятся от дыма
куççуль капланса килчĕ — слезы подступили к глазам
куççуль кăлар — 1) заставить прослезиться 2) всплакнуть, уронить слезу
куççульпе тархасла — слезно умолять
куççуль тухиччен култар — смешить до слез
Тăлăххăн пурăнни — куççульь тăкни. — посл. Сиротой жить — слезы лить.

тăлăх-туратăн

то же, что тăлăххăн 1.

тăлăххăн

1.
сиротой, сиротою, в сиротстве
тăлăххăн ӳс — расти сиротою

тăлăххăн

2.
вдовым, вдовцом и вдовой, вдовой
тăлăххăн пурăн —
1) жить в сиротстве, без родителей
2) вдовствовать, жить вдовой жизнью
ĕмĕре тăлăххăн ирттер — прожить вдовцом, вдовою

тăлăххăн

3.
одиноко
уйра пĕр хыр тăлăххăн ларать — в поле одиноко стоит сосна
сасă тăлăххăн илтĕнет — слышится одинокий (букв. одиноко) голос

тăлăххăн

4.
сиротливо
жалобно, жалостно
тăлăххăн пăх — смотреть жалобно, жалостно

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

кăлăххăн

«спокойно». Буин. Пит кăлăххăн çывăрчĕ паян. Утăм № 1, 26. Паян ир юман та пуçне уснă, паян ир кашламасть кăлăххăн... ларать вăл авăнса тăлăххăн.

лăп

(лы̆п), подр. хлопку (хлопанью, не сильному). Толст. Çуначĕсене лăп-лăп çапрĕ те, вĕçсе кайрĕ (ласточка). Шел. 48. Ĕнсе панчен лăп-лăп-лăп пĕрне-пĕри ачашлаççĕ (похлопывают). Б. Олг. Виç четверттаклăх тенкĕ (три четвертака) кăларса парчĕ, тӳртрен лăп-лăп-лăп! çапрĕ: торă полăштăр сана, ачам, слушит (-т’) туса килмешкĕн аçу-апу томне! Чăв. ялĕ. Пилĕк-улт ĕрет витсессĕн, виттине кĕреплепе тарăнрах тураса, урлă-пирлĕ улăмсене майлаштарса хураççĕ, çиелтен йăвăç кĕреçепе лăп-лăп çапса якатса хăвараççĕ. || Подр. реверансу. ЧС. Çĕн-çын (молодуха) вара лăп-лăп лапчăнать. || Подр. миганью. В. Олг. Лăп-лăп турĕ куçĕпе. || Как раз; точь-в-точь, ровно. КС. Лăп анчах тăрантăм. Только хватило на то, чтобы насытиться. Ib. Эп çитнĕ çĕре вăл та лăпах çитрĕ (подоспел). Ib. Лăп пĕр сахат. Ровно час. Толст. Çеклисене ункăсене (в кольца) лăп кĕрсе лармалла тунă. Чăв. йум. 1919, 19. Тапалана-тапалана мăй таран (по шейку) лăп кĕрсе ларчĕ. Ib. 26. Лăп çурçĕр çитсен, Атăлтан шыврисем (водяные духи) тухрĕç. Малт. шк. вĕр. фиç. 38. Иккĕшне те тӳп-тӳр кĕтес тусă, лăп вăта таран кукăртăр. Ст. Чек. Лăп выртат. Плотно прилегает. Якейк. Краççин(-н) панă чох вăл яланах лăп анчах парать (дает в обрез, лишнего не отвешивает и не недовешивает). НТЧ. Ĕне пăрулани лăпах пĕр эрне çитсессĕн, ирхĕне вут хутса, икерчĕ пĕлĕм пĕçереççĕ. Çутт. 114. Лăп кăнтăрла мĕлке кĕскелнине виçсе... См. в этом зн. шăп, лап. || Усилит. частица при образов. превосх. ст. См. лăп-лăпă. || Сразу, совсем, совершенно. N. Çил лăпах чарăнчĕ. Ветер совершенно прекратился. Кильд. Ăша сăмах калинччĕ, ăшăм лăпах выртăччĕ (я успокоился бы). Малт. шк. вĕр. фиç. 70. Лăпах сӳнет. N. † Сарă та вăрăм хĕрсене çума тытса выртăттăм, хуйхăма лăпах пусаринччĕ. Кан. Çак çӳркунне кĕпере çуррине лăпах çурхи шыв юхтарса карĕ. Утăм № 1,26. Паян ир юман пуçне уснă, паян ир кашламасть кăлăххăн; ун çине шурă юр лăпах пуснă, ларать вăл авăнса тăлăххăн. Малт. шк. вĕр. фиç. 21. Лăп чӳкенмен шывра тĕпренчĕкĕсем витре тĕпне лараççĕ.

Çавăн пекех пăхăр: