Шырав: çăк

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
тяжесть, груз, ноша
кладь, поклажа
йывăр çăк — тяжелая ноша
çăк çĕкле — поднять поклажу
лав çине çăк тие — погрузить на подводу
тулли çăк тие — нагрузить полный воз

II. уст.
порука, поручительство
çăка кĕр — поручаться, давать поруку

III. глаг.

1.
валиться, падать
сĕлĕ çăкнă — овес полег
çăкса ан — слететь, упасть

2. уст.
то же, что çăкăн 1.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

воз. СПВВ., Магн. М. 173. Хурамал. † Урхамахсем улттăн, утçăм пĕччен, çăк туртаймĕ тесе, хăратăп; çичĕ ютсем çиччĕн, эпĕ пĕр пĕччен, кун кураймăп тесе, хăратăп. N. Эпĕр пĕр турам пани сана пĕр çăк пултăр, теççĕ. (Похороны). Самар. Çул-ту çинче чиялăх, аври-аврипе хуçаççĕ, милки-милкипе çыхаççĕ, çăкĕ-çăкĕпе тияççĕ. Истор. Çавăн чух Киевелле çынсем çăксемпе пынă. См. Отгол. Золотоорд. стар. в нар. вер. чув. 2З. || В перен. знач. Сред. Юм. Ӳсĕр çынна, тайкаланма пуçласан: çăк çитнĕ кон, теççĕ. || Некогда — порука, поручительство. См. Отгол. Золотоорд. стар. в нар. вер. чув. 23, 24. Çăка кĕр, поручиться.

(с’ŏк), упасть. Б. Олг. Каякан çын çолпала труках çăкса анчĕ, те хар (= хаяр) ӳксе, те сумар полса. В. Олг. Сĕлĕ çăкрĕ (овес упал от жары и тумана). Ib. Сарай çинчен çăкса анчĕ (чыхăнса анчĕ), слетел. || Вставать на корточки. Моя автобиогр. Алăк патне кĕрӳ çăкма пар, тĕпеле кин çăкма пар. (Пичке пуçлани).

или çăк çăмарта, наколдованное яйцо, бросаемое колдунами с целью порчи. Сятра.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «груз», «ноша», «кладь», «вьюк», «тяжесть», «поклажа»; др. тюрк., КБ, МК, Замахш., АФТ, азерб., туркм., тур. йӳк, уйг. йӳк, жӳк, кирг., казах. жӳк, казах. диал. зӳк, ойр. дьӳку карач. джюк, узб., ног. юк, башк., тат. йӧк, тув. чӳьк «груз», «ноша», «вьюк», «тяжесть» (в некоторых яз. также «багаж»; перен. «бремя»); Замахш. йӳклӳк хатун, тат. йӧкле хатын «беременная женщина»; алт. И дьӳк «поручительство»; из тюрк. яз. слово это проникло в русск. яз. и приняло здесь форму вьюк. Образовалось ли указанное слово на своей тюркской почве, или оно заимствовано из индоевропейских языков, трудно сказать. Ср. санскр. jugám, греч. ζoγоν, лат. jugum, лит. jungas, ст. слав, иго «ярмо», «пара волов». Из индоевропейских языков рассматриваемое слово легко могло перейти в тюркские языки через персидский: йуг, йук «ярмо», «гнёт».

«падать», «слечь»; сĕлĕ çăкрĕ «овёс полёг» (после ливня); см. çăх.

Çавăн пекех пăхăр:

Çăвашни çăвва çăвлă çăвла « çăк » çăкă полă çăкăн çăкăник çăкăнтар çăкăр