Шырав: вилĕ

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

(вил)

покойник, мертвец, труп

мертвый
дохлый (о животном)
йытă вилли — дохлая собака, труп собаки
çын вилли — труп человека, мертвец
вилĕ пулă — дохлая рыба
вилĕ шăтăкĕ — могила
вилĕ карти — диал. кладбище
вилĕ пытар — хоронить покойника
ни вилĕ ни чĕрĕ — ни жив ни мертв
вилĕ ача çурат — родить мертвого ребенка

◊
вилĕ çыхă — мертвый узел
вилĕ тĕвĕ — мертвый узел
вилĕ шыв — диал. роса

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

труп
вилĕ касни — вскрытие трупа
вилĕ шăрши — трупный запах
вилĕ карти — кладбище

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_вил’э̆) или вил (_вил’), то же, что виле, мертвец, покойник. 31. Васильев. № 3, 21. Кĕшши (хăшĕ) вилĕ мунчи (баню после похорон) хотса хораç. Ib. Вилĕ чикни, похороны. Çутталла 30. Манăн куçа вилĕ тытрĕ пуль, е çын, кураймасăр куçа пăсмалла турĕ пуль. Ч. С. Вилле ăсатса ярсанах... Как только проводили покойника (на кладбище)... Магн. М. 152. Çол, вăрман, çырма вилли. Юрк. Куçĕсем сӳнсен, аптăранă енне, нимĕн тăва пĕлмесĕр: пирĕн чăвашăн вилли пĕтет-и? тесе, тӳрлетме те пăрахат. N. Вилĕсем яла йытă сăмси çине ларса килеççĕ, тет (вилле хывнине çиме йытта чармаççĕ). Ст. Чек. Килтен вилĕ тухсан, хĕрĕх кунчен килти арăм кантăр тылламас: кантăр хĕрĕх кунччен тылласан, вилнĕ çыннăн шăмми ванат, тет; вилĕ ятне пĕлĕм пĕçермес, кăмака питне шăлмас: кăмака питне шăлсан, вилнĕ çыннăн куçĕ шăлăнат, тет. Юрк. Вăл вара çав килĕре вăхăтсăр вилĕ кăларнă. Собр. Каçпа пит çусан, вилĕ чуп-тăват, теççĕ. Если вечером умыть лицо, то, говорят, во сне поцелует покойние. N. Тĕкел (в четном числе) пĕçерсен (хăймалуне), çулталăк иртиччен çуртран тата вилĕ тухат, теççĕ. (Похороны). Альш. Вилле пуçтарса вырттар (обрядить). Ib. Вилле тирпейлесе чикесси аван ĕçех мар. Ст. Чек. Виллисен умĕнче пултăр (асанне умĕнче пултăр, еtс так говорят, подавая нищему милостыню). || Труп, падаль. Чертаг. Виллĕм çине ан татăр! (выражение отвращения к человеку). А. Турх. Кушак вилли, труп кошки. Шел. 92. Виллӳ ăçта выртĕши? В. Олг. Виллӳ карăнманскер! (Брань). || Мертвый, дохлый. Толст. Амăшĕ вилĕ пулнă (была мертва). Орау. Вилĕ пулă, дохлая рыба. Б. Яныши. Çул çинче çак старик вилĕ выртакан тилле курах кайрĕ, тет. Чуралъ-к. † Атте ятне каласан, пире такам та хĕр парĕ; хамăр ята каласан, вил качака сутас çук. Посл. 56,₁₀. Сирĕн ӳтĕр çылăхшăн вилĕ пулать, чунăр тĕрĕслĕхшĕн чĕрĕ пулать. || Мертворожденный. N. Ĕне вилĕ пăруланă. || Уресмет. Çăпата вилли — ошмёток (истасканный и брошенный лапоть). Ib. Хушпу вилли — истасканное хушпу; атă вилли — отопок. СТИК. Çĕлĕк вилли-кăна юлчĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

үле

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«покойник», «мертвец», «труп»; др. тюрк., тефс. XII— XIII вв., тув. ӧлӳг, МК, Замахш., кирг., уйг. ӧлӳк, хак. ӧлиг, казах., к. калп. ӧлик, узб. улик, тат., башк. ӳлек, азерб., тур. ӧлӳ, туркм., ног. ӧли «мертвец», «мёртвый». Образовано от вил «умирать».

Çавăн пекех пăхăр:

вил-тӳ вил-ӳсĕр вил-чăр вил-шыв « вилĕ » вилĕ çапăнни вилĕ çумăрĕ вилĕ çын шăтăкĕ вилĕ çыххи тĕвви Вилĕ Атăл