Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

см. икĕ

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ик') или ик, ик (ик', ик') или ик, ик, ик (ик', ик', ик') п. икоте. Шурăм-п., № 27. Карланкăра ик, ик, ик! тăвать пулсассăн... 1b. Çын: ик! ик! тейе пуçласан, тăхăр сыпкăм (глотков) шыв ĕçес пулать, вара чарăнать. Нюш-к. Ик тăврăм. Я икнул.

(Ик'), неизв. слово; отсюда назв. селений: Ик-касси (каззи), назв. деревень Чеб. у. Ик-касси — виçĕ ял: Шоркка-касси, Колошша-поç, Самок-касси. Вырăсла вăл ялсене «Перво-Икковское общество» теççе. (Русские назв. этих деревень в отдельности): Шоркина, Тохмеева, Самукова. — Чиркӳлĕ Ик-касси, назв. с. Иккова, Чебокс. у. Чиркӳлĕ (или Чиркĕллĕ) Ик-касси (йе) Сившу, вырасла «с. Икково» теççĕ, тата «с. Второе Икково» теççĕ. Милли. Ик-касси (Икково) — чăпта çапаççĕ (ткут кули).

неизв. слово. Вотлан. Ик чак — пĕр чăмăртак. (Йăва, загадка о гнезде). В. Чураль-к. та же загадка относится к замку или ключу («çăраçи», т.-е. çăраççи), а в Байгулове — к банной каменке: ик-чак чăмăрк(к)а=мунча чулĕ. Икково. Ик чак чăмăртак, иккĕн (вдвоём) тытса çимелле (Загадка о брюкве: кушшăм).

(ик', и_к); два. См. икĕ; иккĕ. Орау. Вăрăм сăмсаллине кунта эп ик çынна (или: ик çын) пĕлеп. СТИК. Ик ĕмĕр тытаймĕ-ха, унтан та юлĕ, тупăкне илсе кĕреймĕ (два века не проживет). Орау. Ик чӳлмек сĕт исе килчĕ. Нринесла целых два горшка (или две кринки) молока. Завражн. Ку ик ял арман. Эта мельница принадлежит двум деревням. Сборн. † Пĕчĕкçĕ тутăр, хрантсус тутăр — ăна ик сум вуннă (т.-е. шестьдесят кол. на серебро) кам памĕ? Сред. Юм. Ик чон полсан, пĕрне сана парăтăм, тесе, пит юратнине пĕлтерсе калани. Сред. Юм. Ик послăх ӳстереть. Иккĕ алланнă (=авланнă) çынна: ик послăх ача ӳстерет, теççĕ: (два выводка ребят ростит). 1b. Ик май та кастарать (говорят про человека изменчивого; с одним он говорит так, а с другим по другому). 1b. Ик айкки те тăвайкки. Маншĕн полсан, ик айкки те тăвайкки. Для меня все равно. Орау. Ик эрнериача; ребенок двух недель от рождения. Шурăм-п. Ик-виçшер лаша, по две, по три лошади.

(ик) или ик, ик (ик', ик) или ик, ик, ик (ик', ик', ик'), п. икоте. Шурăм-п., № 27. IЬ. Карланкăра ик, ик, ик! тăвать пулсассăн... IЬ. Çын: ик! ик! тее пуçласан, тăхăр сыпкăм (глотков) шыв ĕçес пулать, вара чарăнать. Нюш-к. Ик тăврăм. Я икнул.

(Ик), неизв. слово; отсюда назв. селений: Ик-касси (каσσи), назв. деревень Чеб. У. Ик-касси — виçĕ ял: Шоркка-касси, Кольошша-поç, Самок-касси. Вырăсла вăл ялсене «Перво-Икковское общество» теççĕ. (Русские назв. этих деревень в отдельности): Шоркина, Тохмеева, Самукова. — Чиркӳле Ик-касси', назв. с. Иккова, Чебокс. у. Чиркулĕ (или Чиркĕллĕ) Ик-касси (е) Сившу, вырăсла «с. Икково» теççĕ, тата «с. Второе Икково» теççĕ. Милли. Ик-касси (Икково) — чăпта çапаççĕ (ткут кули).

неизв. слово. Вотлст. Ик чак — пĕр чăмăртак. (Йăва, загадка о гнезде). В. Чураль-к. та же загадка относится к замку или ключу («çăраçи», т.-е. çăраççи), а в Байгулове — к банной каменке: ик-чак чăмăркка = мунча çулĕ. Икково. Ик чак чăмăр-так, иккĕн (вдвоём) тытса çимелле (Загадка о брюкве: кушшăм).

(ик', и_к), два. См. икĕ, иккĕ. Орау. Вăрăм сăмсаллине кунта эп ик çынна (или: ик çын) пĕлеп. СТИК. Ик ĕмĕр тытаймĕ-ха, унтан та юлĕ, тупăкне илсе кĕреймĕ (два века не проживет). Орау. Ик чӳлмек сĕт исе килчĕ. Принесла целых два горшка (или две кринки) молока. Завражн. Ку ик ял армань. Эта мельница принадлежит двум деревням. Сборн. † Печĕкçĕ тутăр, хрантсус тутăр — ăна ик сум вуннă (т.-е. шестьдесят коп. на серебро) кам памĕ? Сред. Юм. Ик чон пôлсан, пĕрне сана парăтăм, тесе, пит йôратнине пĕлтерсе калани. Сред. Юм. Ик послăх ӳстереть. Иккĕ алланнă (= авланнă) çынна: ик послăх ача ӳслерет, теççĕ (два выводка ребят ростит). IЬ. Ик май та кастарать (говорят про человека изменчивого; с одним он говорит так, а с другим по другому). IЬ. Ик айкки те тăвайкки. Мĕншĕн пôлсан, ик айкки те тăвайкки. Для меня все равно. Орау. Ик эрнери ача, ребенок двух недель от рождения. Шурăм-п. Ик-виçшер лаша, по две, по три лошади.

неизв. слово в песне. Синьял. Ик кикирик, ик кикирик шак шак Шопашкар хуçи аттем пур. (Из песни — сăвă).

(ик'), неизв. слово; употребл. в выражении: ик-кутамань терт. См. алтуйилле. Орау.

Çавăн пекех пăхăр: