Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
цвет
кăвак тĕс — синий цвет; синева, синь
симĕс тĕс — зеленый цвет; зелень
хĕрлĕ тĕс — красный цвет; румянец
шурă тĕс — белый цвет; белизна
тĕс кай — линять
тĕс кайна гимнастерка — вылинявшая гимнастерка
тĕс çухат — выцветать
тутăра хĕвелпе шупка тĕс сапна — платок поблек от солнца

2.
расцветка
ула тĕс — пестрая расцветка

3.
масть (животных)
лаша тĕсĕ — масть лошади

4.
фон
сăрă тĕс çине ӳкер — рисовать на сером фоне

5.
вид, облик
обличье прост.
чирлĕ тĕслĕ курăн — иметь больной вид
Тĕсĕ пур, ăсĕ çук. — погов. Внешность хоть куда, да ума нет.

6.
вид, род, разновидность
хĕçпăшал тĕсĕсем — виды оружия

7. биол.
вид
пулă тĕсĕсем — виды рыб
виçĕ тĕс чие ларт — посадить вишни трех сортов

8. перен.
улика
тĕс шыра — искать улики
тĕспе тыт — поймать с поличным

◊
тĕсĕ те çук — и следов не осталось; нет и намека на что-л.
тĕсĕ те юлман — и следов не осталось; нет и намека на что-л.
тĕсне курмăттăм! — глаза бы мои на него не глядели!

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

цвет. || Масть. Вишн. 72. Тĕсĕ те унăн е хăмăр, е хĕрлĕ, е симĕс, е кăвак пулать. N. Лаши тĕсĕ торă. Сред. Юм. Ине хĕрли илме юрамас пире, тĕс килĕшмес; мĕн чол хĕрлĕ ине ôсран ĕнтĕ, порте вилсе пĕтеç. || Внешний облик, образ, вид. Альш. Ай-хай, тăванăмсем-чунăмсем, тĕсĕрсене курса тăранмарăм. N. Вăл çамрăк тĕсĕпе ваттăн курăнать пулсан та, 21 çулта çеç. N. Тĕсĕ хĕрлĕ, тути сахăр тути калать. Янтик. Çав вăрра эп тĕспе тытрăм (поймал по облику). Суждение. Ĕçкĕ этем е этем тĕсĕнчен кăларса пăрахса выльăх тĕслĕ тăвать. N. Пĕрте канăç çук ку ачасемпе, этем тĕсĕ юлмарĕ. N. Тĕс ӳкерни, сняться в фотографии. || N. Тĕс кайнă. Облинял, полинял. || Чĕр. чун. яп. й.-к. пур. 26. Вырăнти тĕс çапнă. || Юрк. Пурийĕн те ăна тĕсне курассисем килмест, юратмаççĕ. Ib. Эй пархатарсăр япала! Ху ачу (т. е. мой) пулсан та, çавна тĕсне курассăм килмест. Хĕн-хур. Тĕсне унăнне ан курам! Орау. Манăн ун тĕсне те курас килмест. Регули 1257. Тĕсне те кисе кăтартмасть. || Красота. N. Тĕсĕ те пур, ăсĕ те пур пурăнмаллăх (у жены). Ст. Чек. Вăсен тĕсĕ пур та, ăсĕ çук. Вăсен тĕсĕсем пур та, ăсăсем çук. Ск. и пред. чув. 69. Сивĕ шывпа çăвăнсан, питне-куçна тĕс кĕтĕр. Бугульм. Кăвак çупăнь пире тĕс памасть, авалхи тус пире халь пăхмасть. Н. Лебеж. Ял çинелле тухсан ячĕ каят, çил çинелле тухсан тĕсĕ каят. || Знак, улика. СПВВ. Тĕс шыра, искать знаков, улик. N. Тĕс топмасăр (не найдя улик) тĕллесе каламалла мар-ĕçке. Тюрл. Тĕс кормасăр епле палаç çынна. || Подобие, род. Изамб. Т. Кунĕпе çумăр пĕлĕчĕ тĕсĕ те курăнмаст. Тулта сивĕ тĕсĕ çук пек те. Кан. 1928. Хаçат-шурнал тĕсне курас çук. N. Нимĕн хыпар тĕсĕ çук (и в помине нет). N. Икĕ талăк çăкăр тĕсĕ курман. N. Юрăн тĕсĕ çук, çула сурăх кĕтӳ (= кĕтĕвĕ) çӳрет. Кан. 1929. Сарайĕнче (в пожарном сарае) пĕр витре тĕсĕ те çук, пичкесем шывсăр типсе лараççĕ. Турх. Лаша тавраш санăн тĕсӳ мар вăл. Куда уж тебе лошадей держать. ТХКА 41. Амăшĕ вилнĕ, ку та вилет пуль лаша тĕсĕ пĕтет пуль, тесе килйышпех кулянатпăр хамăр. || Т. VI. Малтан тĕспе кĕл тăврăмăр, унтан пиçнипе кĕл тăврăмăр, халĕ алă валлипе кĕл тăватăп, çырлах. (Из моленья). || N. Янкорассен виç-тăват ĕни вĕсен пĕр ĕни тĕсне тăмасть. || N. Мана юрăхлă атă, тĕс. || Начерт. 177. Тĕс, вид, род, разбор. Поличное.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

төс

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[tes]
koloro, speco, tipo
симĕс тĕс — verda koloro
пулă тĕсĕсем — soecoj de fiŝo
тĕсевлĕ — nuanchava, kolorethava
ылтăн тĕсевлĕ — orkolora. orbrila
тĕслĕ — (divers)kolora
тĕслĕ фильм — kolora filmo
хăйăр тĕслĕ — flavgriza, sablokolora
тĕслĕх — ekzemplo, modelo
тĕслĕхрен — ekzemple, por ekzemplo
тĕссĕр — senkolora
тĕссĕрле — senkolorigi
тĕссĕрлен — senkoloriĝi
тĕссĕрлет — senkolorigi
тĕссĕррĕн — malhele, malbrile

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «цвет»; «расцветка»; 2. «масть»; 3. «вид», «облик»; уйг., кирг., к. калп., казах. тӳс, узб. тус, ног. туьс, тат., башк. тӧс «цвет», «масть»; «вид»; чув. тĕс кай, тат. тӧс кит, кумык. тюсю гет «линять», «выцветать»; ср. монг. тӧс «подобие», «сходство».

Çавăн пекех пăхăр: