Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
охрана, стража, караул, дозор

охранный, сторожевой, караульный, постовой, дозорный
вăрман хуралĕ —  лесная стража
кермен хуралĕ — крепостная охрана
хĕçпăшаллă хурал — вооруженная охрана
хурал вырăнĕ — караульный пост
хурал пӳрчĕ — сторожка, караулка
хурал тăр — караулить, сторожить
хурал тăрат — выставить караул, стражу
хурала хуш — назначить в караул

II. глаг.

1.
чернеть, становиться черным
анчăк ӳснĕ май хуралчĕ — щенок подрос и почернел

2.
темнеть, становиться темным
куç хуралса килчĕ — в глазах потемнело

3.
чернеть, темнеть, виднеться (о чем-л. черном, темном)
умра темĕн хуралса тăрать — впереди что-то темнеет

4.
грязниться, пачкаться
сан пальто кăшт хуралнă — у тебя пальто немножко загрязнилось
хуралса кай — 1) почернеть, потемнеть 2) загрязниться
хуралса пĕт — загрязниться, запачкаться

III.
хурал (бурятсен, тывасен, монголсен т. ыт. хăшпĕр халăхĕсен власть органĕ)
xалăхăн аслă хуралĕ — великий народный хурал

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

чернеть, темнеть. N. Хĕвел анăç енчен хуралса тухма пуçлаççĕ. Ачач 13. Эх, çутă кунăм! Эсĕ те маншăн хуралтăн пулать. Нюш-к. Атăл çи хуралчĕ. Над Волгой тучи. Никит. Вара кайнă ачи чирлесессĕн çав укçа хуралса тăрать, чирлемесессĕн çуттипех выртать. Чăв. й. пур. 10. Çуркунне урам хушши хуралсан. СТИК. Куç хуралса карĕ (потемнело в глазах), пуç çаврăнса карĕ те, унтан вара ним те астумастăп. Орау. Куç хуралса килчĕ те, эпĕ вара çĕре ӳкрĕм. У меня потемнело в глазах, и я упал. Ib. Пуçран ăричаккипе çапрĕ те, пĕтĕмпе куçпуç хуралса килчĕ, пуç минкĕресе карĕ. Ib. Куçлăха тăхăнмасан темĕскерле куçа хăйăр сапнă пек пулса куç хуралса килет (неясно делается в глазах, как вроде решета крупного). Ёрдово. Çулсем хуралса юлаççĕ. || Грязниться. НР. † Апай исе пачĕ шурă туттăр, çыхсан кули хуралмасть. Мать купила мне белый платочек; если носить, как он не загрязнится. Кан. Алшăлисене те хуралса кайиччен çуса парать. || Омрачаться. N. Сирĕн çинчен аса илсен, куçăм-пуçăм хуралать, кунăн çутти çухалать.

хорал, охрана, стража, караул; ночной обход или дозор. N. Ял хоралне те тăмастчĕç. Юрк. Эпĕ çапах та хуралла кайса çӳреме юратмастăп. СТИК. Пирĕн атте пит чухăн, акă ĕнтĕ вăл виç çул хуралра çӳрет. N. Тата хăлĕ виç эрне ытла ĕнтĕ хуралта пурăнатпăр. N. Укçа хуралинче тăратăп. N. Эпĕ халĕ ку çырăва хуралра çыратăп. N. Эпĕ çӳреп хулара хуралра (в карауле). Орау. Ăна хурала тытрĕç. Ib. Ăна хурала хушрĕç (назначили). Актай. Хурала хăвар, оставить в качестве караульщика. Беседа. Хурала тух. N. Хурала кĕме ан шухăшлăр. N. Вăл кунта (т. е. в Чебоксарах) хуралта пурăнать. N. Куçăм хурал йĕркисем улăшăннине курсах тăратчĕ.

холодные постройки: амбар, клеть, конюшня, хлев. Андреевск. базар. См. хуралăт, хуралт, хуралтă.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

м. хурал (Монголири государства влаçĕн органĕ).

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

хурал (Монголире — халăх представителĕсен пухăвĕ)

хурал (Монголире — халăх представителĕсен пухăвĕ)

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«стража», «охрана», «караул»; др.тюрк. карағу, Замахш., алт. В караул, чаг. карагул (Радлов), уйг. каравул, узб. коровул, кирг. кароол, казах., к. калп., башк. карауыл, ног., тат. каравыл, азерб., туркм. гаравул, ойр. каруул, якут. карабыл «стража», «охрана», «дозор», «караул»; ср. монг. харуул, каруул, бур.-монг. харул, харур то же. Восходят к хар(ах) (монг.), кара (тюрк.) «смотреть», «глядеть», «видеть», «наблюдать». А. А. Реформатский производит от кара аул «охраняй аул» (Введение в языкозн. М.. 1955, стр. 74) (?).

Çавăн пекех пăхăр: