Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
местность, место
пространство, площадь
айлăмлă хутлăх — низменная местность
çĕр чăмăрĕн хутлăхĕ — околоземное пространство
Сарăту хутлăхĕнче — в окрестностях Саратова, около Саратова

2.
промежуток, расстояние
ялпа вăрман хутлăхĕ виçĕ километр — расстояние между деревней и лесом — три километра

3. ж.-д.
полка
аялти хутлăх — нижняя полка
çӳлти хутлăха йышăн — занять верхнюю полку

4.
среда
литература хутлăхĕ — литературная среда
пирĕн хутлăхра — в нашей среди
студентсен хутлăхĕнче — в студенческой среде
сывлăш хутлăхĕ — воздушная среда

5.
промежуток (времени)
икĕ эрне хутлăхĕнче — в течение двух недель
çак хутлăхра — в течение этого времени, в эти дни

6. анат.
промежность

7.
употр. в роли служ. имени:

хутлăха, хутлăхне — в, на
вăрман хутлăхне кĕр — войти в лес
пирĕн хутлăха ан кĕр! — не вмешивайся в наше дело!

хутлăхĕпе —
1) по; вдоль
шыв хутлăхĕпе пыр — идти вдоль реки
2) между
карта хутлăхĕпе пыр — идти между заборами

хутлăхра, хутлăхĕнче — среди, посреди, посредине; между
пирĕн урам паркпа стадион хутлăхĕнче ларать — наша улица расположена между парком и стадионом
пӳлĕм хутлăхĕнче сĕтел ларать — посреди комнаты стоит стол

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

протяжение, расстояние, проежуток. Альш. Пĕр вунă-вунпилĕк çухрăм хутлăхĕ çулĕ ту килет ялан та. СПВВ. Х. Хутлăхăмăр инçе, çӳрейместпĕр, килекентен салам ярсамăр. Альш. Вăл ял хутлăхĕсем инçе-и? Ib. Кашапа Елшел хутлăхĕ улт-çичĕ çухрăм кăна. Юрк. Ах тантăшçăм Анна пур, иксĕмĕр хутлăх аякра. (Хĕр йĕрри). Лашм. Вĕтлĕх кăна хутлăх хурамалăх, çимĕç пиçес çĕрсем пур. || Место. N. Хутлăх = вырăн. Альш. Тăхăр ял чӳкĕ хутлăхĕ. || Этаж. N. Çӳлти хутлăх, аялти хутлăх. || Между. Альш. Вăрманпа Ескӳл хутлăхĕнче çаранлăх: хамăр ял айĕнчех — пирĕн, унтан лерелле Хирти Кушкăсен, Мертлĕ — сĕн. Между лесом и озером Ескул луга: под самой нашей деревней — наши, а дальше — принадлежащие Полевым Кошкам и Мертлям. N. Мĕншĕн хĕвел пăхмасть-ши? - Пĕлĕт кĕнĕ хутлăха. Мĕншĕн савни çырмасть-ши? — Тăшман кĕнĕ хутлăха. N. Килте хăвăр хутлăхра килĕштерсе пурăнмасан, çыру та ямастăп. || Среди, в. Альш. Сайра тепле мăкшă-вырăс пулать хутлăхра (т. е. среди пастухов, которые все из татар). Юрк. Çын хутлăхĕнче пурăнса ӳссе. Ib. Туйсенче мĕнте арçыннисем çумне, пиçиххи хутлăхне, апла-капла чухне, çынна хăратма саламат (нухайкка) çакнă. || Отношение. Буинск. Упăшкапа арăм хутлăхĕ, супружеские отношення. ЧП. Каям теттĕм савнине, тăшман кĕчĕ хутлăха. Изамб. Т. Ан кĕр, савни, хутлăха, эп выляймăп, тăшман пур. К.-Кушки. Пирĕн иксĕмĕр хутлăхăмăр (е: хушшăмăр) аванах мар çав. Дело в том, что между нами (двоими) не очень-то хорошие отношения. || В течение времени. N. Çак хутлăхра вăл никампа та калаçман. N. Анчах пĕр виç эрне хутлăхĕнче первый класра по-русскому языку вĕрентсеттĕм. Альш. Вăл-ку çинчен калаçкаласа тăратпăр аранçĕ, çав хутлăхранах класа пĕр хам пĕлекен уччиттĕл пычĕ кĕчĕ. || Случай; причина. Тайба-Т. Юрламастпăр юрра хутлăхран, эпир юрлатпăр эсир пирĕн чи савнă туслăхран. Альш. Çапла тек вĕренмен хутлăхран, килти çинчен калаçа-калаçа ирттеретпĕр вăхăта. Тайба-Т. Пĕлтĕр çухалнăччĕ кĕмĕл çĕрĕ, кăçал тупрăм ăна хутлăхран (случайно).

Çавăн пекех пăхăр: