Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
поднимать, брать (с земли, пола)
ӳкнĕ кĕнекене çĕкле — поднять упавшую книгу

2.
поднимать, приподнимать
йывăр çĕкле — поднимать тяжести
штанга çĕкле — поднять штангу
ялав çĕкле — поднять флаг
лифтпа çĕкле — поднять на лифте
çĕклекен механизмсем — подъемные механизмы
эпĕ сана çĕклейместĕп — я не смогу поднять тебя
машина çине çĕклесе ларт — подсадить в кузов машины

3.
поднимать (руку, голову, глаза)
алă çĕкле —
1) поднимать руку (напр. при голосовании)
2) перен. поднять руку на кого-л., ударить

куçа çĕклесе пăх — поднять глаза

пуçа çĕкле —
1) приподнять голову
пуç çĕклемесĕр ĕçле — работать не поднимая головы
2) перен. поднять голову, обнаглеть
реакци пуçа çĕкленĕ — реакция подняла голову

4.
носить, таскать
шыв çĕкле — таскать воду
наçилккепе хăйăр çĕкле — носить песок носилками
çĕклесе кай — унести, отнести
çĕклесе кил — принести, притащить
çĕклесе пыр — нести, тащить
çĕклесе тух — вынести

5.
поднять, поставить, помочь встать, заставить встать
вырăн çинчен çĕкле — поднять с постели
йăваннă картана çĕкле — поднять повалившуюся ограду
эмел чирлĕ çынна çĕклерĕ — лекарство подняло больного

6.
возводить, строить, поднимать, сооружать
çурт çĕкле — возвести дом

7.
выносить, выдерживать
çĕклейми хуйхă — невыносимое горе
улмуççи турачĕсем улмисене çĕклесе лараймаççĕ — ветки не выдерживают тяжести яблок
Шыв çĕклеймест, çĕр çĕклет. (Чул). — загадка Вода не выдерживает, а земля выдерживает. (Камень).

8.
поддерживать, помогать, оказывать поддержку, помощь
йывăр вăхăтра çĕкле — поддержать в трудную пору
Йывăр хуйха ĕç çĕклет. — посл. Лучшая поддержка в горе — труд.

9.
поднимать, мобилизовывать
атакăна çĕкле — поднимать в атаку
кĕрешĕве çĕкле — поднимать на борьбу

10. перен.
поднимать, повышать
авторитета çĕкле — поднять авторитет
ĕç культурине çĕкле — поднять культуру труда
экономикăна çĕкле — поднимать экономику
Ĕç çĕклет, ӳркев ӳкерет. — посл. Труд возвышает, а лень унижает.

11.
поднять, начать
восстание поднять восстание
нимшĕнех шăв-шав ан çĕкле — не поднимай шума из-за пустяка

12.
воодушевлять, поднимать, вызывать подъем
прибавлять, умножать (силы)
юрă чуна çĕклет — песня вызывает душевный подъем

13.
принимать на себя
çын айăпне çĕкле — принимать на себя чужую вину
Алли тунине арки çĕклет, теççĕ. — посл. За сделанное руками расплачиваются полами одежды (т.е. боками).

14.
принимать (в карточной игре)
вăл карт нумай çĕклерĕ — он принял много карт

15.
ткать особым способом
сурпан пуçĕ çĕклесе тĕрт — ткать концы сурбана

16.
отчищать, снимать грязь
Кĕпе кирĕкне кĕл çĕклет. — погов. Грязь с белья отчищает зола.

◊
куç çĕклейми — необозримо много
сасă çĕкле — поднимать, повышать голос
урра çĕкле — качать (подкидывая человека в знак приветствия)
хырăм çĕкле — быть беременной
черкке çĕкле — поднять тост
çĕклесе çап швырнуть — оземь, припечатать к земле

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

поднимать
çĕклесе кай — уносить
çĕклесе кăлар — выносить
çĕклесе пыр — тащить
аллăна çӳле çĕкле: аллăна çӳле çĕклени вăл хăна ху путарни — не поднимай высоко руки (не заносись): поднимать высоко руки, это тоже, что себя топить

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(с’ӧ̆к’л’э, с’э̆_кл’э), поднимать. Янш.-Норв. Вăл (вутăш) çапла хăйне кашкăрсенчен кăшкăрса хăтарнăшăн çынна çĕклейми укçа парать, тет. Чăв. й. пур. 37°. Ăçтан пыннине хам та сисмерĕм, çитрĕç те, урапа çине çĕклерĕç-пăрахрĕç (меня). N. Пит нумай çĕклерĕн. Çĕнтерчĕ 47. Георгине çĕклесе тăратса лартать (поднимает и ставит на ноги). ТХКА 70. Эпĕ Петтяна çĕклесе тăратрăм. || Носить. В. Олг. N. † Кĕтӳре тимĕр кăвак çук, йĕвен çĕклесе каясси çук. Байгул. Тата хăш чухне йăмăка çĕклесе çӳреттеретчĕ (заставляла носить на руках). || Брать. Бижб. Çынна ытла сăмах каличчен, ытла чĕлĕ çăкăр çĕкле. (Послов.). Собр. Çынна сивĕ сăмах калаччен, пĕр чĕлĕ çăкăр çĕкле. (Послов.). || Выдержать, сдержать. Кильд. † Çĕр çирĕм (вар. çĕр çитмĕл) пĕрене кастартăм, çĕр çĕклейми пӳртсем ларттартăм. Сред. Юм. Кăçал ôлма пит пôлнă та (уродились в изобилии), ôлмăççисĕм çĕклесе те лараймаççĕ. || Поддерживать, помогать. N. Халĕ ăна ывăлĕсем пăртак çĕклесе пурăнаççĕ. N. Патшалăх пухăвĕ тĕрлĕ ĕçре пурăнакан халăхăн нушине çĕклеме (облегчить) тăрăшмастчĕ. ЧП. Хура-халăха çĕклес. N. Усал çын хăй хутне кĕрсе шанчăк илекенĕн камăлне çухатать, хăйне ырăлăх тунине вырăна хуман çын хăйне çĕклекене пăрахать. N. Вара эпир, ун пек çĕклесе тăракан çын тупсан, çынсенчен те хăрами пулатпăр. Альш. † Купăсçăçăм купăсçă, ман сассăма кам çĕклĕ? Ман сассăма эс çĕкле, сан сассăна эп çĕклĕп. || Служить подспорьем. О сохр. здор. Тĕрлĕрен кĕрпе, çĕрулми, ытти пахча çимĕçсем те çăкăра пит нумай çĕклеççĕ. || Поддерживать дух. N. Йăвăрлăх килсен, унăн чунне çĕр ĕçлени çĕклесе тăнă, çавăнпа унăн ӳчĕ-пĕвĕ час çемçелмен. Хора-к. Йывăр хуйăха ĕç çĕклет. (Послов.). Пазух. Ырă аттеçĕм, аннеçĕм. Сирĕн хуйхăра кам çĕклĕ? Турăпа пӳлĕх хăй çĕклĕ. Самар. † Аслă урам хушшисем тумхахлă, тумхахлă та пулин çĕр çĕклĕ; пирĕн пуçсем хуйхăлă, хуйхăлă та пулин турă çĕклĕ. Хĕн-хур. Ай, ăнсăр, хĕн-хур куракан çынна турă хăçан та пулин çĕклет. N. Хăйне хăй çĕклесе çӳрет. || Носить (званне). N. Ĕç мĕнлине тӳрех, уççăн калас пулать. Тӳрех каламан çын халăх шаннă çын ятне çĕклеме тивĕçлĕ мар. Ст. Ганьк. † Урçа ятне çĕкличчен (т. е. чем быть женою вдовца, = тӳсиччен), тулă пăтавкки çĕклейĕп. || N. Эпир халĕ тутăр-сурпан вĕçĕсем те çĕклеместпĕр. || Снимать грязь, очищать. || Принимать (на себя) Альш. † Кĕпе кирĕкне кĕл çĕклĕ, кĕл кирĕкне мĕн çĕклĕ? Кĕл кирĕкне шыв çĕклĕ. Ала 72°. † Ман çылăха кам çĕклĕ, кам çиекен çав çĕклĕ. (Хороводн. п.). || Принимать (в картах). Изамб. Т. Эсĕ миçе карт çĕклерĕн? (У КС. — тытрăн). || Поднять (урожай). N. Кĕр çитрĕ. Çĕр, юрлăхсене шеллесе, тырă çĕклесе пачĕ. || Уносить, украсть. Изамб. Т. Ку, Микуç, хăйсенчен пĕр кил урлинне сурăхне çĕклеме кайнă. || Расплачиваться, poenas luere. N. Алли тунине арки çĕклĕ, теççĕ. (Послов.).

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

күтәрергә

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ŝekle']
levi (levu); porti (portu)
алă çĕкле — levi la manon
пуçа çĕкле — levi la kapon
шыв çĕкле — porti akvon
черкке çĕкле — levi toston
çĕклем — portaĵo, ŝarĝo
пур(ă)нăç çĕклемĕ — malfacilaĵoj de la vivo
çĕклен — leviĝi
вĕçмек тӳпене çĕкленет — la aviadilo leviĝas alten
çĕкленӳ — leviĝo, kresko, progreso
çĕкленчĕк — vigla, entuzisama

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«поднимать», «поднимать тяжести»; çĕклесе кил (кай) «принести (унести) на себе какой-н. груз» (мешок муки, вязанку дров); çĕклем «охапка», «беремя»; у Вишневского сюксю, у Золотницкого сьӳксӳ «порука»; МК, Рабг. йӳклӓ туркм., тур., ног. йӳкле, азерб. йӳклә, узб. юкла, уйг. йӳкли, жӳкли, тат. йӧклә, кирг. жӳктӧ, казах. жӳкте, ойр. дьукте «вьючить», «навьючивать», «грузить», «нагружать»; ойр. дьукш «поручитель». Образовано с помощью афф. от çăк (см.).

Çавăн пекех пăхăр: