Шырав: Сурпан

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
сурбан — женская головная повязка в форме узкого полотенца с вышитыми концами
сурпан анĕ — узкий холст (в ширину сурбана)
сурпан пире — холст на сурбан
сурпан пуçă — вышитый конец сурбана
сурпан вĕçĕ — вышитый конец сурбана
сурпан хĕрри — цветная кайма по краю сурбана
Уйра шурă сурпан выртать. (Сурбан).
— загадка В поле лежит болый сурбан. (Тропка).

II.

1. с.-х.
отвал (у плуга, сохи)

отвальный
акапуç сурпанĕ — отвал плуга
сурпан хăми — отвальная пластина
сурпансăр акапуç — безотвальный плуг

2. диал.
ставень
чӳрече сурпанĕсене эрешлесе пĕтернĕ — оконные ставни изукрашены резьбой

◊
сурпан çакки — украшение замужних женщин в виде нагрудной подвески, обшитой монетами

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

сурбан
чăваш хĕр арăмĕ сурпана çӳрет — чувашская женщина носит сурбан
сурпан çакки — привесок к сурбану
сурпан хăми — отвал

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сорпан (сурбан, сорбан, Пшкрт: сорβан), род вышитого полотенца, которым чувашские женщины обертывают голову (у низовых) или шею (у верховых). N. Сурпан замужние чувашки носили для того, чтобы не показывать волос свекру и деверьям, потому что показывать им волосы или же необутые ноги считалось в старом быту непристойиым и даже грехом. Микушк. Сурпана хăмачă çип хурса хĕррине тĕртеççĕ, вĕçне хăмач çип утаççĕ, тата вĕçĕсене тĕрлĕрен кăтат тытаççĕ. С. Тим. Пуса, кантăр, йĕтĕн сурпанĕ пулать. Якейк. Сорпан арăмсен, мăйра полать. Орау. Сурпан пирри туттăр пирринчен анлăрах та, вăрăмрах та пулать. Сурпан пирри вĕçĕсене сурпан пуçĕсем çĕлесе хураççĕ те, сурпан пуçĕ сарлакăшех тата хăмач çĕлесе хураççĕ. Унтан вара шăтăк (= шăтăкла) çĕлесе хураççĕ. Шăтăксем (= шăтăкласем) туттăр вĕçне çĕлекен шăтăксем (= шăтăкласем) пек ансăр мар. Тата сурпан çумне хашĕ пасар шăтăксене (= шăтăкласене) çĕлесе хураççĕ. Туттăр çумне килти шăтăка (= шăтăклана) çĕлесе хумаççĕ, апла хулăм пулать, тиççĕ. См. туттăр. Сред. Юм. Сôрпан — хĕрарăмсĕм пуçа çыхаççĕ. ЧС. Унтан вара алăка уçса прахрĕç те, чуклекен çĕлĕк тăхăнчĕ, тата пилĕкне сурпан çыхрĕ те, алăк енелле ак çапла каласа кĕлтăвать... Чиганары. Уй варĕнче сорпан чăсăлса выртĕ. (Отма çол). См. Н. В. Никольский. Краткий курс этнографии. К. 1929, стр. 181. Юрк. Хĕрĕх капан айĕнчен хĕр вăрласа тухрамăр, аллă капан айĕнчен арăм туса тухрăмăр. Тăрик, тăрик тăрнана туй пуç туса ятăмăр, йĕплĕ хурелĕ чĕкеçе хĕр пуç сырса ятăмăр, лутра тына амăшне сурпан касма ятăмăр, Иванпала арăмне кучченеçпе ятăмăр, алăк çинчи шăрчăка кĕвĕ калама ятăмăр. Вилĕ-йăли. Унтан, арăм пулсан, пуçне сурпан тăхăнтараççĕ. N. Сурпан-пуç çĕкле, выткать сурпан-пуç (конец сурбана). Ерк. 8. Икĕ вĕçлĕ сурпанĕн çӳçи кăвак пурçăнран.

отвал плуга. П. Яндоуши.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«головная повязка замужних женщин наподобие узкого полотенца»; Замахш. сербенд «головная повязка». Из перс. (сӓр-бӓнд) «головная повязка» (caааp «голова», бӓнд «повязка»).

Çавăн пекех пăхăр:

сурманч суроветь суровый сурок « Сурпан » сурпан çĕкки сурпан çакки сурпан çакки йĕсми сурпан çакки хуралçи сурпан çекки