Шырав: такан

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
подкова

подковный
лаша таканĕ — конская подкова
такан пăти —подковные гвозди
лашана такан çап — подковать лошадь

2.
скоба, подковка (у сапог)
такан кĕлеллĕ атă — сапоги с подковками, кованые сапоги

3.
башмак, колодка (для торможения колес)
чаркăч таканĕсем — тех. тормозные колодки
кустăрма айне такан хур — подложить под колеса колодки

4. уст.
колодки (деревянные бруски, прикрепляемые к лаптям в распутицу)

5. уст.
деревянные коньки

II.

1.
козлы (для пилки досок, дров; а также для устройства качелей)

2.
таган, таганок, треножник
чукуна такан çине ларт — поставить чугун на таганок

3.
настил, подмостки (под стогом или скирдой)

4.
стропило
такан кашти — стропилина горизонтальная

5.
виселица

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(?), неизв. сл. М. б. описка? N. Асли таварне таканса пăхмарăн пуль(?).

(таган), подкова. КС. Лаша такан. Скотолекч. 22. Такансăр лашасен час-часах чĕрни вĕçĕсем çӳлелле тавăрăнса каяççĕ (загибаются). Ib. Ун пек чухне, лашанăн таканне кăларса (расковав), час-часах шыва кӳртес пулать (надо купать почаще лошадь). || Подковки (у сапог). Зап. ВНО. † Йĕс таканлă аттăр (сапоги) пур, такăрлатăр урама. || Деревянная(-ые) колодка(-и) у лаптей. Альш., КС. Ст. Чек. Çăпата таканĕ. Их две или одна, подшиваются под лапти. Орау. Çуркунне шăнпа çăпата çĕтĕлесрен (пĕтесрен), урана шыв витесрен такан çĕлеççĕ. Тăрăхла такан пĕчĕк ачасене, хĕрарăмсене анчах çĕлесе параççĕ. || Конёк (-ньки). Сятра. таганба jары̆н, кататься на коньках.

(таган), сабан для пилки дров. Яргуньк. || Козлы из четырех шестов, связанных верхушками. Чертаг. Такан — япала çакма, чос çорма, ă) на что ставят стог (подмостки). || Козлы для подвешивання зыбки. СТИК. Сăпка таканĕ. || Подмостки (под стог). Нюш-к. Такан — ут капанĕ тунă чух кашта çумне тăратакан икĕ юплĕ йăвăç (их три). Такансене ытти патаксем ӳкесрен тăратаççĕ. Чертаг. Варăшчие таптаратпăр (подпираем) таканпала (тăваттă, улттă, çиччĕ тăрататпăр); капан айне çапă (хворост) хураççĕ, капан çĕрсе кайнăран (чтобы не сгнил стог). || Виселица, рели. Бгтр. Сут тусассăн, ăна такан çине çактарчĕç, тет. Панклеи. Патша Йăвана çактарса вĕлерме такан тутарчĕ. Начерт. 163. Такан, подкова, рели. || Качели. Ст. Чек. СИВВ. ПВ. Такан = ярăнчăк, качели. N. Ăрам варине кашни касса такан чуч-чувĕ хураççĕ. Такан чуччу çинче кататься тăваççĕ, ярăнаççĕ. Трхбл. Икĕ такан айĕнче вăй выляççĕ ачисем. См. чуччу. || Стропилина. Питушк. Стропилины упираюся пятками в концы матиц — папка. || Прозвище мужч. Б. Олг. Такан Якку.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«подкова»; таканла «ковать», «подковывать»; уйг., узб., кирг., ойр. така, казах., к. калп. таға, тат., башк., тув. дага «подкова»; кирг., узб. такала, уйг. такили, тат., башк. дагала «подковывать»; ср. монг. max «подкова», «подмётка»; тахлах «подковывать».

Çавăн пекех пăхăр:

такалтат такам такам-та-пулсан такам-такам « такан » такан çи такан качи такан сăмсаллă çара çерçи такан тĕпĕ такана