Шырав: тикĕс

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
ровный, гладкий

ровно, гладко
тикĕс вырăн — ровная местность, ровное место, ровный участок
кӳллĕн тикĕс çийĕ — гладкая поверхность озера
тикĕс тӳремлĕх — плоская равнина
тикĕс ту — выровнять, подровнять

тикĕс мар —
1) неровный, негладкий, шероховатый (о поверхности предмета)
2) пересеченный, холмистый (о рельефе), ухабистый (о дороге)

2.
прямой, ровный, правильный

прямо, ровно, правильно
йывăçсен тикĕс речĕсем — ровные ряды деревьев

3.
ровный, одинаковый (по высоте, по длине)

ровно, одинаково (по высоте, по длине)
тикĕс шăлсем — ровные зубы
кантăр тикĕс шăтнă — конопля взошла ровно

4.
плавный, ровный

плавно, рбвно
тикĕс сывла — дышать ровно
кимĕ тикĕс пырать — лодка идет плавно

5.
ритмичный, бесперебойный

ритмично, бесперебойно
цех пĕр тикĕс ĕçлет — цех работает ритмично
мотор тикĕс ĕçлет — мотор работает без перебоев

6.
постоянный, устойчивый
постоянно, устойчиво, без резких изменений
çанталăк тикĕс тăрать — погода стоит устойчивая

7.
уравновешенный, спокойный

уравновешенно, спокойно
тикĕс камăлла çын — человек с уравновешенным характером
тикĕс сасăпа каласа пар — рассказывать спокойным голосом

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_ти_гэ̆_с), ровный, гладкий; плоский. Тим. † Сирĕн çинче камсул килĕшет, те аркипе çанни тикĕсрен. Чураль-к. † Урам хушши тикĕс мар, шăлаканĕ эпир мар, хĕрсем хăйсем ывăнмасан, ывăнакан эпир мар. (Пародия на тат. п.). || Ровно, гладко. N. † Юрататăп эпĕ çил арманне, те тикĕсех çуначĕ çавăрăннăран. Ст. Чек. † Икĕ Атăл, пĕр тинĕс, шывĕ юхат пĕр тикĕс. Пирĕн çамрăк ĕмĕрсем иртейинччĕ пĕр тикĕс. || Одинаково. Орау. Пирĕн тикĕс пулмĕ, эсĕ ху тикĕспе пулин пар. || В см. им. существ. Альш. Пĕр тикĕс çук çĕртен утат. Идет по неровному месту, по кочкам. || Ровненько, т. е. благополучно. N. Ял-йыш тикĕс тăрат-и? Юрк. † Сирĕн курнитсăрсем хире-хирĕç, унăн çийĕ виттисем пĕр тикĕс. Эпир пурсăмăр та йĕр тантăш: иртинччĕ ĕмĕрĕмĕрсем пĕр тикĕс. Собр. Ĕмĕр тикĕс килмест (вар. пĕр тикĕс иртмест), теççĕ. (Послов.). Ерк. 46. Кăçал вăйлă çур килнипе ыраш ӳсет пĕр тикĕс. Бес. чув. 8. Иртнĕ пурăнăçĕ унăн пĕр тикĕсех иртмен: вăл çичĕ çула çитсен, унăн амăшĕ вилсе кайнă. N. „Крестьянский банк“ ĕçĕ пуçланнăранпах пĕртте тикĕс пыман: унăн ĕçне ăрасна-ăрасна пуянсем анчах курнă. || Поровну. Юрк. † Çак киле килнĕ хăнисене курки тикĕс тивет-ши? Сред. Юм. Пĕр тикĕс парса тохрĕ. Разделил всем поровну.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

тигез

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«ровный», «плоский», «гладкий»; тикĕсле «уравнивать»» «делать ровным, гладким»; тикĕслен «делаться ровным», «выравниваться»; тат., башк. тигез, казах., к. калп., ног. тегис, кирг. тегиз, узб. текис, кумык. тегиш, туркм. текиз «гладкий», «ровный», «плоский»; тат., башк. тигезлэ, к. калп. тегисле, узб. текисла, кумык. тегишле «уравнивать», «равнять»; узб. текислан «становиться ровным, гладким».

Çавăн пекех пăхăр:

тикĕлтет тикĕн тикĕр тикĕртен « тикĕс » тикĕс çи тикĕслĕх тикĕсле тикĕслен тикĕслет