Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

кăнт

1.
то же, что кăнтар II. 1.

кăнтар

I.
бессловесный, без слов
кăнтар юрă — песня без слов

кăнтар

II. глаг.

1.
протягивать, вытягивать
аллуна кăнтар — протянуть руки

кăнтар

2.
торчать, высовываться
кĕсйинчен хаçат кăнтарса тăнă — из его кармана высовывалась газета
тэц мăрьисем пĕлĕтелле кăнтарса тăраççĕ — трубы тэц тянутся ввысь

кăнтар

3.
навивать (основу)
натягивать (пряжу на станок)

кăнтар

4. уст.
начинать, класть, положить начало чему-л.
ака кăнтар — начать пахоту

кăнтар

5.
успокаивать, утешать
макăракан ачана кăнтар — утешать плачущего ребенка

пир

холщевый, холстинный
полотняный
тканевый
йĕтĕн пир — льняное полотно
саккăр пирĕ — холст с основой из восьми пасм
çăлкăш пирĕ — грубый холст
ула пир — пестрядь, пестрядина
чĕрĕ пир — суровое полотно, суровье
шултра пир — мешковина
шуратнă пир — беленый холст
пир алшăлли — холщовое полотенце
пир вырăнĕ — ткацкий станок (кустарный)
пир кĕпе — холстинная рубашка
пир сӳри — сновальня
пир тăрăхĕ — кусок холста (цельный)
пир ураççи — уток
пир хĕççи — бердо
пир хыси — пришва
пир кăнтар — натягивать основу на станок
пир кум — сновать, натягивать нитки на сновальню
пир тĕрт — ткать холст
пир тĕртекен фабрика — ткацкая фабрика
Касман пир тĕрки айĕнче çĕр утмăл мулкач. (Купăста). — загадка В свернутом куске холста сидят сто шестьдесят зайцев. (Капуста).

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

кăнтар

вытягивать, протягивать.

90 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

Титĕм

(т’идэ̆_м), назв. поля около д. Актай, Цив. р. Эпир çур. çĕршыв 20. Ялтан кăнтар еннелле „Тумăшки“, „Шĕшкĕ çырми“, „Титĕм“, „Пылчăклă“ ятлă хирсем пур.

кăнтар

(-дар), понуд. ф от гл. кăн; вытянуть, протянуть, натянуть; торчать. Сред. Юм. Мĕн пуçна кăнтарса тăран ôнта (вытягиваешь?), корман-и-мĕн эсĕ япала? Пазух. Манăн хура çӳçĕм кăтраччĕ, тура пĕлмесĕр те кăнтартăм. Хочаш., Качал. Ыйткалакан (нищий), панине илес тесе, аллине кăнтарать. И. Р. Роман. Аллуна ан кăнтар! теççĕ, пĕри çапма хăтлансан (= рукам воли не давай). Ib. Паракан аллине кăнтарать. Ib. Пуçтаракана, аллине кăнтарса пĕр татăк çăккăр парнĕ (= пачĕ). N. Ленин аллине кăнтарса тăрать (аллине тăсса кăнтарса тăрать, на памятнике). N. Пит вĕриччĕ, патнелле алла кăнтарсан (если вытянешь, протянешь руку), катаранах алла пĕçеретчĕ. Ефремова (Алик. р.) Парас çук-тăк, аллуна мĕн кăнтаран? Сред. Юм. Сăрана ăшă пӳртре лартнă та, кăнтарса янă (у него потерялся хороший вкус; у др. хытарса янă). Альш. Пуса тарасисем кăнтарса тăни курăнать вара (в таком случае) рамран. Шибач. Пир кăнтарса хотăм. ЧП. Варринчи çăл патне (вар. кутне) шур пир кăнтартăм. Чăв. йум. 1924, 55. Амаçури хĕрне пиррине кăнтарнă кумнă чухне йăнăш туса парать. СПВВ. Кăнтарса = кăмтарса. Тайба. † Татăк, татăк улача пĕр кăнтарса тĕртнĕ пек; çакă ялсен хĕрĕсем пĕр хурана кĕнĕ пек. N. Çӳлĕ çĕрте кăнтарса тăракан шĕчĕ (= шăчă) çил вĕрнине чăтаймасть. Альш. Пит çăмарти шăммисем тăраççĕ ик енче кăнтарса (у чуваш). Йуç. такăнт. 34. Аллине кăнтарсах тăрать. Хĕн-хур. 104. Итрен (имя мужч.) кăнтарнă пырать тукшана. Чакка (имя мужч.) чавкăнать çумри хушшалла. || Переносно — положить начало. Тюрл. Паян сохана кăнтарса хорас (надо начать пашню). N. Пӳрт никĕсне хускатнă (= кăнтарнă, т. е. стали делать; ака кăнтарнă (= акана тухнă). Г. А. Отрыв. † Шурă киçипрен (из бумажной пряжи) шурă пир эпĕ кăнтартăм, кăнтартăм та, куçран кăлартăм. Хочаш. Пирĕн çипе (пряжу) сӳре çине карнине кăнтарас теççĕ. || Убить, укокошить (заставить протянуть лытки). || Уговорить. Изамб. Т. Ача йĕне чухне ăна, кăнтарас тесе, япала (что-нибудь) параççĕ; вăл вара кăнат, йĕме чарăнат. Ск.и пред. 72. Атте-анне ухмах çав, мĕн каласа кăнтарас?

кăнтар

(кы̃ндар), без слов (петь). Хорачка. Ĕçкĕре кăнтар йорлаччă, тора (= туйра) халапланаччă. || В см. прилаг. Хорачка. Кăнтар йорă, песня без слов.

кăнтаркала

учащ. ф. от гл. кăнтар.

пир тĕртни

тканье. Изамб. Т. Главнейшие термины, встреч. в ткацком деле: çип (нитка), çунат (воробы), хутăр (моток), хутăр йывăççи (мотовило), хутăр (разматывать нить с веретена на мотовило), йĕке (веретено), кăшкар (вьюшка, лукошко без доньев, на которое навивают нить с воробов), юрек (вьюрок), кумкăч (сновальня), кунча (снятая с сновальни основа и сплетенная в узлы), кунчала, кунçала (свивать снятую с сновальни основу в узлы), кум (сновать, натягивать нитки на сновальню), кумми (основа), ураççи (уток), кăнтар (натянуть основу на станок для тканья), хӳре (суживающаяся часть основы за ниченками), куç (узел основы), куç яр (спустить узел), çĕрĕ (цевка), хултăрчă (скальница), кустăрма (кружалка на веретене скальницы), кĕрĕ (ниченки), кĕрĕ çакки (веревочки, на которых висят жердочки ниченок), кĕрĕ патакки (жердочки ниченок), тай шакки (косточки, посредством которых подложки подвешиваются к жердочкам ниченок), улттă кĕрри, çичче кĕрри и т. д., витĕр (продеть нити основы через ниченки или через зубья берда), çилĕ, хутăр çилли (толстая нитка, которая пропускается через основу, чтобы сохранить порядок ниток в основе), куç хулли (палочки или лучина, вставляемая в основу поперек за ниченками после того, как вынуто çилĕ), куç хăййи (то же), хĕç (бердо), хĕç шăлĕ (зубья или набор берда); хĕç ӳретти (палочки между которыми расположены зубья берда), хĕç янаххи (набилки), улттă хĕçĕ (бердо в 6 пасм), çиччĕ хĕçĕ (бердо в 7 пасм), саккăр хĕçĕ, тăххăр хĕçĕ, вуннă хĕçĕ, вунпĕр хĕçĕ, вуниккĕ хĕçĕ; ăса (челнок), ăса варри или çĕрĕ варри (пруток, игла, ось цевки), пир вырăнĕ (ткацкий станок), тăратни (стойки в ткацком станке), кашта (перекладина, с которой подвешены блоки), шăлтăрма (блок), хивсе (пришва), хивсе патакки или пăрт йывăççи (притужальник, ворот пришвы), ура пусси (подножки), ура пусси çакки (веревочки, на которых висят подножки), чавса (стойка на брусе для пришвы; чавса, представляя примитивный станок, вставляемая в нары, когда нет ткацкого станка), пуç хăми (дощечка, вставляемая стойком в зев основы при выточке узоров), тĕрт (ткать), пĕтĕр (сучить), арла, авăрла (прясть), çăмха (клубок), çăмхала (навивать нитки в клубок или с воробов на вьюшку), килтĕ, килт çип (нитки, остающиеся в конце основы), тăрăх (кусок, конец, полотнище).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

выставить

глаг. сов.
1. что (ант. вставить) кăлар, кăларса ил, кăларса ларт; выставить зимние рамы хĕллехи рамăсене кăларса ларт
2. что (син. выдвинуть) каçăрт, кăнтар; выставить подбородок янаха каçăрт; выставить руку алла кăнтар
3. кого-что (син. предложить, выдвинуть) тăрат, сĕн; яр; выставить кандидатуру кандидат тăрат; выставить предложение сĕнӳ пар; выставить команду на соревнования ăмăртăва команда яр ♦ выставить за дверь хӳтерсе яр; выставить караул хурал тăрат; выставить отметки отметкăсем лартса тух (вĕренекенсене); выставить угощение апат ларт, сăйла

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

вынести

сов. 1. кого-что илсе тух, кăлар, йăтса тух, йăтса (е çĕклесе) кăлар; вынести мебель из комнаты сĕтел-пукана пӳлĕмрен кăлар; вынести на продажу сутма илсе тух; 2. что (предложить для обсуждения) тăрат, ларт; вынести вопрос на собрание ыйтăва пухура сӳтсе явма ларт; 3. кого-что (унести, умчать куда-л.) илсе тух (е кăлар), вĕçтерсе тух (е кăлар); лошади вынесли сани на дорогу лашасем çунана çул çине илсе тухрĕç; 4. кого-что (выбросить течением и т. п.) кăларса пăрах, çĕклесе кăлар; юхтарса кай; волна вынесла плот на берег хум сулла çырана кăларса пăрахрĕ; лодку вынесло течением в открытое море юхăм кимме уçă тинĕсе юхтарса кайрĕ; 5. что (извлечь из чего-л.) туян, пыр (пĕр-пĕр шухăш е туйăм патне); вынести убеждение çирĕп шухăш тыт; вынести хорошее впечатление о ком-чём-л. кăмăла кай (кам е мĕн те пулин); 6. что (выставить вперёд) çĕкле, тăс, кăнтар; вынести правую руку сылтăм алла малалла тăс; 7. что (перенести) чăт, тӳс, чăтса (е тӳссе) ирттер; 8. что йышăн (пĕр-пĕр ĕç тума); вынести решение решени йышăн; вынести благодарность тав ту; ◇ вынести на своих плечах пĕтĕмпех хăвăн çине ил.

выпятить

сов. что, разг. 1. мăкăрт, каçăрт, кăнтар, тăс; выпятить грудь каçăрăлса тăр; выпятить губы тутана тăс; 2. перен. палăрт, палăртмалла ту, кăтарт; выпятить недостатки çитменлĕхсене кăтартса пар.

выставить

сов. 1. что (вынуть) кăлар, кăларса хур (е тăрат, ларт), ил; выставить рамы чӳречесене ил; 2. что (поставить наружу) кăларса ларт (е тăрат); выставить шкаф в коридор шкафа коридора кăларса ларт; выставить на стол сĕтел çине кăларса ларт; 3. что (выдвинуть вперёд) тăс, кăнтар, çĕкле; выставить вперёд руку алла тăс; 4. что (предложить для решения, обсуждения) тăрат, кăларса тăрат; выставить кандидатуру кандидата тăрат; 5. кого-что (поставить, поместить) тăрат; выставить охрану хурал тăрат; 6. что (поместить для обозрения) кăларса тăрат (е ларт, хур); выставить на витрину витринăна кăларса хур (е тăрат); 7. что (проставить) ларт; выставить отметки в журнале журнал çине отметкăсем ларт; кого-что, разг. (представить) кăтарт, курăн; выставить себя храбрецом хăвна паттăр пек кăтарт; выставить себя в смешном виде кулăшла курăн; выставить кого-л. на посмешище култар, намăс кăтарт.

песня

ж. юрă, сăвă; песня без слов кăнтар юрă; застольная песня кĕреке юрри; петь песню юрă юрла; песни и пляски юрă-ташă; ◇ это старая песня куна такам та пĕлет.

простереть

сов. что кăнтар, чăс, тăс; простереть руки (к верху) алăсене çĕкле; (вперёд) алăсене кăнтар.

протянуть

сов. что 1. тăс, кăнтар; протянуть руки алăсене тăс; 2. (натянуть) кар, карса тух (е хур), хур; 3. перен. тăс, вăрăма (е вăраха) яр; протянуть время вăхăта тăс; 4. (ноту, звук) тăс, тăсса юрла (е калаç); 5. без доп., разг. (прожить) пурăн; ◇ протянуть ноги вилсе кай; протянуть руку помощи пулăшу пар.

щетинить

несов. что, разг. тăрат (шăртне, тĕкне), кăнтар.

щетиниться

несов. (топорщиться — о шерсти и т. п.) шăртлан, шăрт (е тĕк) тăрат, çӳлелле кăнтар.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

кăнтар

1. «вытягивать», «протягивать», «натягивать»; 2. «уговаривать», «утешать»; др. тюрк., кирг. кӧндӳр, казах., ног. кӧндир, к. калп. кондир, узб. кундир, тур. кандыр, азерб. гандыр, башк., тат. кӳндер «уговаривать», «склонять» (кого к чему), «убеждать», «заставить согласиться»; тефс. XII-XIII вв. кӧндӳр «указывать путь», «направлять». В первом значении кăнтар — форма понудительного залога от глагола кăн, во втором значении — форма того же залога от глагола кӳн «соглашаться».

Чĕрчун ячĕсен чăваш-вырăс-латин словарĕ

бантенг

бантенг — bos javanicus [Кăнтар Азире пурăнакан тискер вăкăр]

Çавăн пекех пăхăр: