Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

пиç

1.
вариться, печься
çăкăр пиçрĕ — хлеб испекся
яшка пиçмен-ха — суп еще не сварился
пиçнĕ çĕрулми — вареный картофель
Пиçмен, касман, сĕтел çине хуман, ăна çимен çын та çук. (Кăкăр сĕчĕ). — загадка Не пекут, ножом не режут, на стол не ставят, но все его едят. (Материнское молоко).
Пиçнĕ-пиçмен иккĕ тăрантарать. — погов. Свежесваренное вдвое сытнее.

пиç

2.
созревать, поспевать, наливаться (соком)
палан пиçет — калина наливается (соком)
тырă пиçсе çитрĕ — хлеба созрели
Çырла пиçнĕ вăхăтра карчăк шăнса вилнĕ. — погов. Старуха замерзает и в пору, когда зреют ягоды.

пиç

3.
обвариваться, ошпариваться, обжигаться
вĕри шывпа пиçсе кайрăм — я обварился кипятком
пиçсе кайнă кушак пек — как угорелый (букв. как ошпаренная кошка)

пиç

4.
загорать
жариться разг.
хĕвелпе пиç — загорать на солнце

пиç

5.
получать навык, становиться опытным, умелым
осваиваться с чем-л.
ĕçе пиç — освоиться с работой
ĕçре пиçнĕ çын — опытный человек
Вут хутмасăр çăкăр пиçмест, ĕçлесе пиçмесĕр çурт-йĕр пулмасть. — посл. Не истопивши печь, хлеба не испечешь, не научившись работать, дома не поставишь.

пиç

6.
потеть
запариваться прост.
чупса ăшша пиçрĕм — от бега я весь запарился

пиç

7.
преть, подопревать (о теле)

пиç

8.
воспаляться (о глазах)
ачан куçĕсем пиçрĕç — глаза у ребенка воспалены

пиç

9.
поспевать, быть готовым к пахоте (о земле)
çĕр пиçеймен — земля еще не поспела к пахоте

пиç

10. разг.
выходить, получаться, удаваться
унран нимĕн те пиçмест — у него ничего не получается

туна

1.
стебель, черешок, ствол
хăвăл туна — полый стебель, ствол
кăмпа туни — ножка гриба
купăста туни — капустная кочерыжка
çулçă туни — черешок листа
туна çинчех пиç — созревать на корню (букв. на стебле)

хĕрел

1.
краснеть, алеть, становиться красным, алым
помидор хĕрелет — помидоры начинают краснеть
куçĕ хĕрелнĕ — глаза у него покраснели
шурăмпуç хĕрелчĕ — заря заалела
хĕрелсе пиç — созревать, краснеть (напр. о помидорах)
хĕрелсе çит — созреть, покраснеть (напр. о ягодах)

хуплу

хуплу — пирог с мясом
чăх хуплăвĕ — пирог с курицей
Хуплăва çинĕ чух, лашана чупна чух пĕлеççĕ. — посл. Вкус хуплу познается во время еды, а качество коня — во время езды.
Пусма вĕçĕнче пиçмен хуплу. (Йытă). — загадка У крыльца лежит невыпеченный хуплу. (Собака). (загадка на игре слов, см. пиç )

ăшă

жарко
тырпула ăшă тиврĕ — хлеба прихватило жарой
ăшша пиç — 1) запариться, сильно вспотеть 2) измучиться, довести себя до изнурения
вăл ăшăпа аптранă он — измучился от жары
мана ăшă пулчĕ — мне стало жарко

пиç

◊
питĕм пиçрĕ — я осрамился, мне было стыдно
Хăна килсен аш пиçет, аш пиçмесен пит пиçет. — посл. Для гостей мясо варится, а если не доварится, то хозяин осрамится.
пиçмен пашалу — недотепа
пиçнĕ шыв — кипяченая вода
ăшĕ пиçрĕ — он измучился

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

пĕçер

печь, варить, жарить
кукăль пĕçер — испечь пирог
пĕçер (хăнтăла-таракана) — вываривать
паранка пĕçернине анчах çийеççĕ, пĕçермесĕр çимеççĕ — картофель едят только вареный, а невареный не едят
пĕçерт — ожечь
хĕртнĕ тимĕре алăпа йарса тытрăм та пĕçертсе пăрахрăм — я схватил (голою) рукою раскаленное железо, и ожег руку
пĕçерекен — жгучий
пĕçерсе пар — готовить
пиç – свариться, испечься

пиç

зреть, созревать, поспевать
наливаться, вариться
пиçнĕ — поспело, созрело, наварилось; спелый;
ăшша пиç — покрыться испариной (от жары)
ĕçе пиç — хорошо привыкнуть к работе (свариться от работы)
пиçмен, пулман, ĕлкĕреймен йешĕл, çамрăк — неспелый
пиçсе тул — наливаться
пиçнĕ улма — наливное яблоко
пиçсе çит — дозреть
хĕвелпе пиç — загореть
çырла пиçнĕ вăхăтра — когда поспевают ягоды
пиçи-пиçми çырла — плохо дозревающие ягоды

ĕнтĕркĕ

син.: (ăшша пиç)
утомиться, устать

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çăкăр

(с’ы̆гы̆р, с’ŏгŏр), хлеб. N. Хулăн укçи çĕр тенкĕ. Калаçнă чух вун тенкĕ çăкăр çине хумалла, теççĕ. Сред. Юм. Çăкăр кăмакана манса йолсан, килте кăшĕ те полса вилет, тет, çавăнпа она çол тăваткăлне тохса пăрахаççĕ: вара вилмес, тет. (Нар. поверье). Ib. Çăкăр хырăм хыççăн çӳремест, хырăм çăкăр хыççăн çӳрет. Ib. Ôнта çиес çăкри пор поль. Судьбой определено тамошний хлеб есть. (Гов. невестам, выходящим замуж, и солдатам). Ib. Эп санран маларах çăкăр çинĕ. (Гов. молодым, когда о чем-нибудь спорят, указывая на то, что он старше и потому опытнее и больше видел). Ib. Вăт сахал хôтсан, çăкăр начар пиçет; ăна вара: елпенсе пиçнĕ, теççĕ. Ib. Пиç, пиç çăкăр, аçу-аму çăкрине хора йытта ан кайса пар! (çапла каласа алла тытса ачасĕне çĕре антарса яраççĕ, вара çав ачасĕне çĕклекеннинчен пĕри кôшак полать, пĕри хуçи полать те, тыр вырма каян пикки туса, пăртак аяккарах кайса, корăк çинче пĕкшĕнсе çӳрет; кôшакки, çăкăр полнисĕне пырса çиесшĕн, чупса пырать (дотрагивается). Хуçи ôна хуса ярать; кôшакки порне те çисе ярсан, каллах çĕнĕрен тепĕр хут çавăн пик выляççĕ. Изамб. Т. Çăкăр хывсан, кӳрсе пар вара? — Юрĕ. N. Кăмакана сакăр çăкăр кĕрет. ФТТ. Çĕнĕ çăкăр çинĕ çĕре усал çын пырса кĕрсен, теллей çук, тет. Батыр. Салтак ăсатнă чухне ашшĕ-амăшĕ, е тăванĕсем, унăн ячĕпе асăнса турă умне çăкăр хураççĕ. Сунт. Çăкăрсем чиксе хатĕрле-ха (на дорогу), каçчен çитес. Изамб. Т. Салтака кăларса кайнă чухне ялтан пĕр аллă пичетни кайсан, е пĕр хĕр-ача, е пĕр арçын-ача юпа çине тăрса: çăкăру манса юлнă! тесе кăçкăрат. Н. Шинкусы. Сĕтел çинче пĕр пуçламан çăкăр выртатьчĕ. СТИК. Çын килсен, çынна çăкăр лартмасăр яни аван мар (не хорошо не накормить человека), теççĕ. Рак. † Шур перчетке хĕрсен саламĕ, наян хĕрсем сăкăрăн харамĕ? К.-Кушки. Çăкăра ан шăйăркала. Не черти по хлебу. ЧП. Шур çăкăр, белый хлеб. Аттик. Тата кашни хуран çăмне чашăкпа виçшер пашалу, пĕрер пуçламан çăкăр е читнай çу сĕрсе лартать. N. Çăкăр çĕртсе пурăн; пĕр çăмартапа пĕр çăкăр çиме хушнă. Буин. Мана çăкăр çимес тетием? Разве я не человек? Разве я такое ничтожество? N. Çăкăр сана чĕнмес вĕт, теççĕ. (Послов.). Букв. 1886. Эсĕ çăкăр çисе çĕртме анчах. N. Çав йĕркесĕр пурăнакансем, халăха çăкăр вырăнне çиекенсем, пирĕн пурнăçа пĕтереççĕ. N. Выçăхнă çынна çăкăр кăтартман пулĕ. Альш. Эсĕ çăкăрăн пĕр пĕрчине тăмастăн-вĕт! теççĕ. N. Пирĕн çимелĕх çăкăрри çук пулсан та (хотя нам и нечего есть), куланай партармасăр патша тарçисем хăварман. || В перен. знач. Альш. † Эп каймăттăм çав Чĕмпĕре, çăкăрăм çавăнта туртат (то же, что тат. Risiq tarta). Ст. Шаймурз. † Сирĕнех те çийĕрте пустав халат, çил тавăртăр сылтăм аркине; эсир чĕннипе пырас çук, турă çавăртăр атте-анне çăкăрне.

пиçнĕ хăмла

пиç хăмла, вареный хмель. Сорм-Вар. Пирĕн инкен тӳшек çук, тӳшек пур та пиç хăмла.

пиç

(_пис'), так манят кошку. СТИК. Пиç-пĕç-пĕç-пĕç (манят кошку).

пиç

сокращ. вм. пиçнĕ.

пиç-каçан

нетерпеливый. Трхбл. Пиç-каçан! (Гов. про человека, который взялся за работу, но не выдержал и бросил). СПВВ. Ĕçлеме ӳркенекен çынна пиç-каçан теççĕ. Ст. Чек. Пиç-каçан, чувствительный к переменам погоды (качака).

пиç-хăмла

вываренный хмель. Сорм-Вар. † Пирн инкейăн тӳшек çук та, тӳшек пур та — пиç-хăмла.

пиç

(_пис'), свариваться, испечься. N. Çапла тусан, урнă йыттăн сĕлеки (слюна) пиçсе каять те, выльăх урмасть. Календ. 1906. Пиçи-пиçмен çăмарта. N. † Пиçи-пиçми çăмарта пит тутлă. Тайба-Т. † Пиçи-пиçми çăмарта тавай пĕçерсе çиер-и. Орау. Апатне пиçнĕ-пиçмен антарса çитараççĕ. Обед не доваривают, подают сырым. Собр. Вут хутмасăр çăккăр пиçмест (не испечется), ĕçлесе пиçмесĕр çурт-йĕр пулмасть, теççĕ. Сред. Юм. Эх, пиçмен пашалу (неспособный к делу), çавна та тăваймасăр, ватса пăрахрăн вит. || Калиться (на солнце). Туперккульос 36. Хĕвел çинче пиçеççĕ. || Кипеть, вскипеть. Ала 11. Самовар пиçсессĕн, каллех ĕçме-çиме пуçларĕç, тет. N. Пиçнĕ шу ĕçсе порăнăр! Пейте кипяченую воду. || Обвариться. Панклеи. Тилĕ опа çине тăккĕр ярчĕ (горячую похлебку), опа пиççĕр карĕ. Орау. Вĕрекен сăр хуранне ӳксе пиçсе кайнă. || Обжигаться. N. Ан пиç. Не обожгись. N. Пиçсе ан кай. || N. Çип пĕре хуса пиçимасан, ăна тепĕр хут хăваççĕ. Ib. Ман кăçал çип сап-сарă пиçрĕ. Ib. Сань пек пиçнĕ çип эп нихçан та корман. || Воспалиться (о глазах). N. Çак тăвансем мана аса килсен, йĕртĕм-ĕçке икĕ куçăм пиçиччен. ЧП. Йĕрсе куçĕ пиçет-ĕçке. N. Йĕре-йĕре пĕтĕм куçăм хĕрсе пиçсе кайрĕ. || Гореть со стыда, осрамиться. Якейк. Ман паян пит пиçрĕ. Эп паян намăс кортăм. || Преть (о теле). Орау. Ура пиçсе çӳресе пĕтĕмпе ашланса карĕ. Ib. Нумай утнипе ура пиçсе карĕ. Ib. Ура пурни пиçсе çӳрет (преют). О сохр. здор. Трахтирте тумтирпех ĕçсе-пиçсе лараççĕ. Изамб. Т. Ул акă пирĕн пек шăрăхра пиçсе тыр выртăр та, виç сăмах çырнăшăн ултă-çичĕ тенкĕ патăр. Полтава 91. Аран-аран лашисем сулкаланса утаççĕ, пиçсе çитнĕ ывăнса. || Прижигаться. О сохр. здор. Çапла тусан, вара ӳт те пиçет (при прижигании), унта лекнĕ сĕлеке те çунса каять. || Париться (о земле). Пахча çим. 3. Уйăх çуртан (после пахоты) курăксем тухаççĕ, çĕрĕ те чылай пиçет. || Запариться. Буинск. Йытă куçран çухалсан тин чупрăм, çапла чупа-чупа ăшша пиçрĕм (запарился). Кан. Пульницара, малтан чăвашла пелекен çынна тупаймасăр ăш пиçрĕ (измучился). || Загореть. || Трухлеть. Ирч-к. Пиçсе выртнă (летом дрова лежали в сыром месте и плохо колются). | Поспевать, созревать. N. Пиçнĕ-пиçмен (не совсем зрелые) çырла тутлă мар. Ой-к. † Пиçнĕ-пиçмен çĕмĕртшĕн çĕмĕрт тăрри хуçас мар; ялта чипер нумай пуль, чипер хыççăн каяс мар, чӳрече витĕр пăхас мар. Ёрдово. † Пиçнĕ çырла сăнăм пор, пĕр хоралать-и, пĕр шоралать-и, той илемне çав кӳрет. Альш. Çырласем пиçсе иртсе кайнă (перезрели). Ib. Хăва хутлăхĕнче ытти йĕпе курăксем. Пулат вăл лапсенче хура хурлăхан аври; çула, хурлăхан пиçсен, Элшелсем каяççĕ вăрмана хурлăхана. N. Пиçнĕ = пулнă, спелый. || Зреть (о хлебе). N. Тыр пиçсе çитсен, уя тухсан çăмăллăхне пар. (Моленье). Кан. Тыр пиçрĕ. Хлеб созрел. || Стать выносливым, закалиться. Чхĕйп. Çавăнпа вăлсам халĕ те, каласан, час ĕненмесĕр тăраççĕ, авалтампа хăйсĕн ирĕкнĕ туса пиçнĕскĕрсем. Бугурусл. † Ĕçпеле пиçнĕ пирĕн аппа (навыкла к делу. Свад. п.). N. Шыв çинчи карапа та ким тытса курман, шывпа çӳресе пиçмен çын аллине шанса памаççĕ. Изванк. Ĕрне (так!) эпĕ мур таврашне нумай курса пиçмен те, пирĕн ялта мур таврашне курса пиçнĕ çынсем халĕ те пурăнаççĕ-ха. Шел. П. 48. Ĕçпе пиçсе ӳсеççĕ. Cам. 77. Шăмшак пиçсе хĕрнипе карчăк анать умранах. Сред. Юм. Санран пиçет-и вара ô. Тебе ли это сделать.

пиç-пиç-çăкăрла

(-г-), назв. игры. Сред. Юм. Пиç-пиç-çăкăрла выляççĕ. Пĕчик ачасĕм иккĕн аллисĕне урлă тытса тăраççĕ, ыттисĕм вĕсĕн аллисĕм çине ухса выртаççĕ те, вара вĕсĕне сулласа антараççĕ. Кайран: çăкăр çиетпĕр, тесе, хуса çӳреççĕ.

леп

(л’э_п), подр. несильному шлепанью, напр., при падении в грязь и пр. Орау. Ăрампа сулкаланса пыратьчĕ кусем, унччен те пулмарĕ, пĕри пылчăк çине леп! турĕ (один упал в грязь). Якейк., Тохтала, Икково. Шыв (шу) çыран хĕрне (о берег) çапăнса лĕп-леп (или: лĕп-лĕп, или: леп-леп)! тăвать. (Возможны все эти варианты). Изамб. Т. Леп-леп ĕне пăх, шăккăрт-шăккăрт сурăх пăх; пиç-пиç, Марчен (или другое имя матери) çăкăрĕ! (Çакăрла вылянă чухне иккĕн пĕр-пĕр ачана алă çинче сиктерсе калаççĕ). СТИК. Ĕне пек леп-леп! сысат (говорят маленьким).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

вариться

глаг. несов.
пиç; на плите варится суп плита çинче яшка пиçсе ларать ♦ вариться в собственном соку харпăр хальлĕн ĕçлесе пурăн

загорать

глаг. несов.
пиç, çун, хăмăрлан, кĕрелен; загорать на солнце хĕвел çинче пиçсе хăмăрлан

закалиться

глаг. сов.
1. 1 и 2 л. не употр. хĕр, хĕртĕн, шăварăн; сталь закалилась хурçă хĕрнĕ
2. (син. окрепнуть) пиç, пиçĕх, тĕреклен, çирĕплен; здоровье закалилось сывлăх çирĕпленчĕ

свариться

глаг. сов.
пиç, пиçсе çит; картофель сварился çĕр улми пиçсе çитнĕ

созреть

глаг. сов.
пиç, пиçсе çит; вишня созрела чие çырли пиçсе çитнĕ

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

жариться

-рюсь несов., зажариться (к 1 знач.), изжариться (к 2 знач.) сов. 1. шариклен, шарикленсе пиҫ, ӑшалан; 2. пиҫ; жариться на солнце хӗвел ҫинче пиç.

вспотеть

сов. тарла; сильно вспотеть ăшша пиç, хыт тарла.

томиться

, -млюсь, -мишься несов. 1. асапланма, тертленме, пăшăрханма, ăш çунма томиться жаждой шывсăр тарăх; выçăпа асапланма, аптăрама; томиться голодом, томиться в плену тыткăнра тертленсе пурăнма; 2. пăспа пиç, пылланса лар.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

вариться

несов. пиç; ◇ вариться в собственном соку ху пĕлнĕ пек ту (е хăтлан).

выпариться

сов. 1. (очиститься паром) пиç, вĕрилен; 2. (превратиться в пар) пăсланса пĕт, пăса тух; 3. разг. (в бане) çапăн (милĕкпе).

гореть

несов. 1. çун; гореть в огне вутра çун; печка горит кăмака çунать; лампа горит ярко лампа çутă çунать; 2. (быть в жару) вĕрилен, пĕçер, пĕçертсе пăрах; рана горит суран пĕçерет; 3. (краснеть) пиç, пĕçер, хĕрел; лицо горит пит пĕçерсе тăрать; 4. (сверкать ярким блеском) йăлтăртат, çиçсе тăр, çуталса тăр; горит вечерняя заря каçхи шуçăм çиçет; его глаза горят куçĕсем ун çиçсе тăраççĕ; 5. чем, перен. (быть охваченным сильным чувством) çун, тĕмсĕл; гореть ненавистью çав тери курайми пул, курайманлăхпа çунса тăр; гореть любовью хĕрӳллĕн юрат; гореть желанием тĕмсĕл, мĕн те пулин тăвасшăн çун; 6. (преть) хĕр, пĕçерекен пул; сено горит в копнах купари утă хĕрсе кайнă; горит душа (или сердце) горит чĕре (е чун) хыпса тăрать (хумханнипе, пăлханнипе); дело (или работа) горит в руках ĕç вĕресе кăна тăрать; земля горит под ногами каялла пăхмасăр тăр; ниçта кайса кĕме ан пĕл; не горит çунмасть (васкама сăлтав çук).

горнило

с. вучах, вут; закалиться в горниле войны вăрçă вутĕнче пиç.

жариться

несов. 1. ăшалан, шариклен; 2. разг. хĕрĕн, пиç, шăран; жариться на солнце хĕвел çинче пиç.

жечься

несов. разг. 1. çунтар, пĕçер; крапива жжётся вĕлтрен пĕçерет; 2. (обжигаться) пиç.

завариться

сов. 1. пиç, пул; чай заварился чей пулчĕ (е пиçрĕ);2. разг. (затеяться) пуçлан, тапран.

загорелый

прил. хĕвелпе пиç(ĕх)нĕ, хĕвелпе пиçсе хуралнă (ӳт-пӳ).

загореть

сов. хĕвелпе пиç, хĕвелпе пиçсе хурал.

запариться

сов. разг. 1. пул, пулса çит, шăршăн; кадка запарилась катка шăршăнчĕ; 2. прост. (в бане) халтан кайиччен çапăн, пĕлми пуличчен çапăн (мунчара) , 3. прост, (сильно устать) ăшша пиç, халтан кай, чăм шыва ӳк.

зреть

несов. 1. (созревать) пиç, пул; зреют хлеба тырăсем пулса çитеççĕ; 2. перен. (развиваясь, крепнуть) аталан, шăран (шухăш).

испечься

сов. пиç, пиçсе тух; хлеб испекся çăкăр пиçрĕ.

краснеть

несов. 1. (становиться красным) хĕрел; вишня краснеет чие хĕрелет; 2. (от прилива крови к коже) хĕрел, хĕрлĕ сăн кĕр; руки краснеют от холода алăсем шăнса хĕрелеççĕ; 3. перен. (стыдиться) хĕрел, намăслан, пит пиç; 4. (виднеться — о чём-л. красном) хĕрел, хĕрлĕн курăн; черепичная крыша краснела среди зелени симĕс çулçăсем хушшинче черепица витнĕ çурт тăрри хĕрлĕн курăнса ларнă; краснеть до корней волос хĕремесленсе кай.

обжечься

сов. 1. пиç, пиçсе кай, пиçсе вил; обжечься горячим чаем вĕри чейпе пиçсе кай; 2. на чём и без доп., перен. (потерпеть неудачу) улталан, пиç.

опалиться

сов. пиç, ĕн, ĕнсе кай, вĕтĕн, кукарлан.

отвариться

сов. 1. (свариться) пиç, пиçсе çит; 2. тех. хĕрсе уйрăл.

отучиться

сов. от чего и с неопр. пăрах, манса кай, пиç.

париться

несов. 1. (вариться на пару) пыллан, пăспа пиç; 2. (очищаться паром) пиç, вĕрилен, вĕре; 3. (в бане) çапăн (мунчара); 4. разг. (потеть) ăшша пиç, пиçсе лар; париться в шубе кĕрĕкпе ăшша пиç.

пережариться

сов. ытлашши ăшалан (е пиç).

перезреть

сов. 1. пулса (е пиçсе) кай, ытлашши пиç; 2. перен. разг. çуллан, ватăл.

переспеть

сов. ытлашши пиç, пулса кай; дыня переспела дыня ытлашши пиçсе çемĕçнĕ.

печься

несов. 1. пиç; пирог печется кукăль пиçет; 2. разг. (на солнце) çун, пиç (хĕвел çинче).

повариться

сов. пиç, пиçсе лар.

подопреть

сов. хĕр, çĕр(ĕш), пиç, çĕрсе (е хĕрсе, пиçсе) кай.

поспеть

сов. 1. (созреть) пулса (е пиçсе, ĕлкĕрсе) çит, ĕлкĕр, пиç, пул; хлеба поспели тырăсем ĕлкĕрсе (е пиçсе) çитрĕç; ягоды поспели çырла пиçсе çитнĕ; 2. разг. ĕлкĕр, пиçсе çит; самовар поспел сăмавар ĕлкĕрчĕ.

потеть

несов. 1. тарла, тара ӳк, пăшăх, пиç; потеть от духоты пăчăпа пăшăх; 2. над чем и без доп., перен. прост. тар юхтар, тар юхтарса ĕçле; 3. разг. (запотевать) тарла; стёкла в окнах потеют чӳрече кантăкĕсем тарлаççĕ.

преть

несов. 1. йăсăрлан, киçмĕклен, пăчăх, çĕр, хĕр; навоз начал преть тислĕк йăсăрланма пуçларĕ; рожь преет ыраш хĕрет; 2. (потеть) тарла, пиçĕх; 3. кул. разг. (вариться) пăспа пиç (е сарăл); каша преет в котле пăтă хуранра пиçсесарăлать.

притерпеться

сов. разг. тӳссе пиç, чăтса кур, хăнăхса (е вĕренсе) çит.

провариться

сов. 1. (свариться до готовности) пиçсе çит; 2. (в течение какого-л.; времени) пиç, вĕре, пиçсе лар (пĕр хушă).

пропариться

сов. 1. хĕр, пиç, пăшăхлан, вĕрилен, пăслан; 2. (в бане) çапăн (пĕр хушă).

пропечься

сов. пиç, пиçсе çит (е тух, пул); хлеб хорошо пропёкся çăкăр лайăх пиçнĕ.

свариться

сов. 1. пиç, пиçсе çит; мясо сварилось аш пиçсе çитрĕ; 2. тех. шăранса çыпçăн.

томиться

несов. 1. асаплан, тертлен, ĕшен, халран кай, ывăн; томиться жаждой шывшăн асаплан; 2. кул. пыллан, пăспа пиç.

упариться

сов. 1. (дойти до готовности) пиç, пиçсе çит, çемĕç; 2. прост. (измучиться) тара (е кăпăка) ӳк, тарласа кай, хытă тарла.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

пиç

пешәргә

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

kochen

hatĕrles, pizes
хатĕрле, пиç

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

пĕçер

1. «печь», «варить»; 2. «жечь» (о крапиве); 3. «запаривать», «заваривать»; МК, Замахш. бишӳр, азерб., туркм., кумык., карач. бишир, кирг. бышыр, тув. быжыр «печь», Рабг., уйг. пшиӳр, узб., тур, пишир, казах., ног., к. калп. писир, алт. В, хак. пызыр, якут. бусар, башк. бешер, тат. пешер «печь», «варить», «стряпать». Происходят от пиç, пиш, быш.

пиç

1. «зреть», «спеть», «поспевать», «созревать», «наливаться»; 2. «вариться», «печься»; 3. «приобретать навык, уменье», «становиться опытным»; КБ, алт. В пыш, хак. пыс, кирг., тув. быш, тефс. ХII-ХIII вв., азерб., туркм., кумык, биш, уйг., узб., тур. пиш, тат. пеш, башк. беш, казах., ног. пис, якут. бус «созревать», «поспевать»; «вариться», «печься»; казах. пыс «окрепнуть», «закалиться»; см. пĕçер.

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Ăшша пиç

Ăшша пиç 1. сильно вспотеть, взопреть (от жары, равоты, бега и т. п.); 2. мучиться / измучиться, доводить / довести себя до изнурения.
1. Окопсем чавса ăшша пиçнĕччĕ ĕнтĕ эпир, пурсăмăр та самай ĕшеннĕччĕ. Н. Илпек. 2. Хампа пĕрле кӳтсе те выртнă, Ăшша та пиçнĕ тантăшсем, Ыратнине тӳсме шăл çыртнă Шăллăмсемпе йăмăкăмсем. П. Хусанкай. Колхоз председателĕ кăнтăрла çитеспе тин таврăнчĕ, хăй йăлтах ăшша пиçнĕ. А. Ĕçхĕл.

Çавăн пекех пăхăр: