Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
солод

солодовый
урпа салачĕ — ячменный солод
ыраш салачĕ — ржаной солод
салат пăтти — барда
салат авăнĕ —  солодовня
салат экстракчĕ — солодовый экстракт
салат авăрт — размалывать солод

II.
салат

салатный
салат йăранĕ — грядка салата
салат тĕслĕ — салатный, салатного цвета

III.
салат (сивĕ апат)
помидор салачĕ — салат из помидоров
симĕс сухан салачĕ — салат из зеленого лука
салат чашăкĕ — салатник, салатница

VI. глаг.

1.
разбрасывать, раскидывать
рассеивать, распылять
удоб-ренисене вĕçетмĕше салатни — распыление удобрений с самолета
тислĕк салатакан машина — навозоразбрасыватель

2.
разбивать, раскалывать, раздроблять, ломать (на части)
персе салат — швырнуть и разбить
салатса пăрах —
1) разбросать, раскидать
тислĕке салатса пăрах — раскидать навоз
2) разбить
чӳлмеке салатсах пăрахнă — горшок разбит вдребезги

3.
разбирать (на части)
разукомплектовывать
сехете салатса пуçтар — разобрать и собрать часы
пӳрте салатса куçар — разобрать и перевезти дом

4.
распускать
ачасене каникула салат — распустить детей на каникулы

5.
разгонять, рассеивать
громить
хăваласа салат — разогнать
çапса салат — разбить, разгромить
тăшман колоннине салатса яр — рассеять колонну неприятеля
тăшмана пуçĕпех çапса салатнă — враг разгромлен наголову

6.
разгонять, развеивать
хуйха салат — развеять печаль
çил çумăр пĕлĕчĕсене салатрĕ — ветер разогнал тучи

7.
развертывать, разворачивать, развязывать
хут теркине салат — развернуть (бумажный) сверток
ача кипкине салат — распеленать ребенка

8.
распускать (волосы)
хĕрарăм çӳçне-пуçне салатса янă — женщина распустила волосы

9.
раздавать, распределять (долями, частями)
оделять
ĕçкунĕпе тырă салат — ист. распределять зерно на трудодни
техникăна фирмасем тăрăх салат — распределять технику по фирмам
салатса пар — раздать

10.
распространять, разносить, быть разносчиком чего-л.
шăнасем чир-ĕр салатаççĕ — мухи разносят болезни

11.
распространять, разносить, рассылать, доставлять
почта салат — разносить почту
йыхрав хучĕсем салат — рассылать пригласительные билеты
хаçат-журнал салат — 1) разносить газеты и журналы 2) распространять периодическую печать
салатса тух — раздать, разнести (всем)

12.
тратить, растрачивать
разбазаривать, транжирить
пускать по ветру
кил-çурта салат — пустить хозяйство по ветру
укçа салат — транжирить деньги
Салатма çăмăл, пуçтарма йывăр. — погов. Легко растратить, трудно накопить.

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

раскидывать, расточать; тратить; мотать; укçа, мул салат – мотать деньги, имущество; салатса йар – распустить; салатса пĕтер, укçа салатса пĕтер, йарса пĕтер – истратить.

160 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

разбить. N. Çав капкăн унăн урине пĕтĕмпе салатсах пăрахрĕ, тет. || Распустить (волосы). ЧС. Çӳçне-пуçне пĕтĕмпе салатса ячĕ (старуха-йомзя). || Развертывать, развязывать. Цив. Кукша аллинчи тутăрне салатса пăхнă. Толст. Марйе витрисене лартнă та, кипкине (пеленки) салата пуçланă. Н. Шинкусы. Тутăра салатса (развязав) пăхрĕ те, ăшăнчен вăтăр пилĕклĕ (вунă пуслăх) тенки тухрĕ. Бур. Çул çинче ăна хай разбойниксем тĕл пулнă та, каланă: салат лавăсене, атту вĕлерĕтпĕр, тенĕ. || N. Чӳлмек ăлавне салатса кăтарт халĕ мана. || Раздавать, разносить. Изамб. Т. Çук, çук. Нумай салатрăм. Параймастăп. N. Кашни каç писме салатаççĕ. Ман пор-ши? тесе кĕтсе тăратпăр. Шурăм-п. Хуçа укçа илсе килчĕ те, салата пуçларĕ. N. Вăрлăх валли тырă салатнă (раздавал). N. Хула тăрăх çыру салатса çӳрет (разносит). || Распродавать. N. Илекен çуккипе çур хакпах салатать. || Разобрать. Букв. 1904. Пĕрре çапла атте пĕр сехете илсе салатса тăкрĕ те, тӳрлете пуçларĕ. N. Пĕр вĕллине уçса салатса тăкнă. N. Хамăр çапах патрон ешчĕкĕсене салататпăр, патрон çитмĕ, тесе. N. Унта виççĕн-тăваттăн пулса пуртăсемпе пĕр кĕлет салатса тăкрăмăр. || Раскидывать. || Рассеивать. Чума. Куçĕсене салатса пăхса ларнă. Ск. и пред. 28. Куçĕ харшине салатса ярса. || Рассылать. Альш. Пире вырăна салата пуçларĕç (рассылать, распределять по учительским местам) БАБ. Çав пуçлăх (т. е. киремет пуçлăхĕ) килсе вырăнаçсассăнах пире (пĕчек киремет пуçлăхĕсене) пурне те вырăн тупса салатса пĕтерчĕ. || Распространять. N. Вара хăйсемпе илсе килнĕ чире яла салатаççĕ. N. Растратить; разорить. N. Ăна укçа салатнăшăн сут турĕç. Его судили за растрату денег. Орау. Ачисем апла тĕплĕ пулимарĕç, килне-çуртне салатрĕç (разорились: или распродали, иди пропили и т. п.). N. Порнăçа салатса пĕтерет поль. N. Салатакан (-даган), расточительный; расточитель.

солод. Орау. Салат тăвас тырра пирĕн алласа тасатаççĕ малтан, унтан катка çине тултараççĕ. Унта вара шыв тултараççĕ. Салат тырри вара çав каткара икĕ талăк шӳсе ларать. Унтан каткаран кăларса шывне ала витĕр сăрхăнтарса салат вырне тултарса саркаласа хураççĕ. Ăна: салат кăларатпăр, теççĕ. Çиялтан япалапа (шăналăкпа-и, çула пулсан купăста çеçкипе) витеççĕ. Çапла тăнă çĕрте тырри шăтать те, ăна салат теççĕ. Унтан ăна типĕтсе авăртаççĕ, унтан сăра тăваççĕ. См. сăра. Т. II. Загадки. Кăмака çинче хуртлă кĕççе выртать. (Шăтнă салат). Шемшер. † Ташлăр халĕ, инкисем, салатне туса панăшăн. (Сорхори юрри). Вомбу-к. Салат (ăна ырашран тăваççĕ), салатпа палан пĕçереççĕ, йăвăç улми пĕçереççĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

сущ.муж.
1. салат (чĕрĕ пахча çимĕç апачĕ); салат из огурцов хăяр салачĕ
2. салат (çулçине çиме акакан курăк)

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

салат (1. пахчара ӳсекен курӑк; 2. пахча ҫимӗҫӗсене, пӗҫернĕ ҫăмартана, пулла е аша хутӑштарса тунӑ сивӗ апат).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

м. салат (1. çиме юрăхлă çулçăллă ӳсентăран; 2. унăн çулçинчен е урăх пахча-çимĕçрен ашпа, хăймапа хатĕрленĕ апат).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«разбрасывать», «раскидывать»; азерб. сал «бросать».

«солод». Заимствовано из русск. яз.

Çавăн пекех пăхăр: